Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ. Μέρος 7 (τελευταίο).

Είναι γνωστό, πως γενικά ο θεός της θρησκείας είναι ένα μορφοποιημένο συναισθηματικό και ηθικό αίτημα της  "θρησκευτικής συνείδησης" του ανθρώπου.

Ένα αίτημα πίστης που πηγάζει από τον ηθικό νόμο (την αρετή) και όχι από την θεωρητική νόηση (την γνώση), αφού βρίσκεται πέρα από το σύνολο του ορθού λόγου (absurdum κατά τον Tertallianus και "die Paralogismen" κατά τον Kant).

Η πίστη σε ένα προσωπικό όν, που είναι ανεξάρτητη από τους κανόνες της λογικής και της επιστήμης, αφού ο θεός είναι απρόσιτος στην ανθρώπινη διάνοια, γίνεται τελικά ένα βίωμα εσωτερικό.

Για αυτό και η θεολογία είναι η φιλοσοφία της πίστης και όχι η απόδειξη της πίστης στον θεό.

Συνακόλουθα και το θρησκευτικό δόγμα στηρίζει και συγκρατεί το μυστήριο, δεν το ερμηνεύει.

Αντίθετα ο θεός της φιλοσοφίας είναι διαφορετικός, τόσο στον χώρο της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας όσο και στο χώρο της υλιστικής φιλοσοφίας.

Για τους ιδεαλιστές φιλοσόφους, θεός είναι μια λογική μεταφυσική αρχή, μια απρόσωπη ιδέα, μια συμπερασματική έννοια που προκύπτει από μια σειρά συλλογισμών και στηρίζεται στα πορίσματα της θεωρητικής σκέψης.

Στην υλιστική φιλοσοφία ο θεός ταυτίζεται με την φύση, το σύμπαν.

Δεν είναι κάτι το μεταφυσικό και υπερβατικό.

Ο θεός - φύση είναι το υλικό εκείνο μέγεθος που ασκεί στον άνθρωπο κυριαρχική επιρροή και παίζει αποφασιστικό ρόλο στην ύπαρξή του.

Χωρίς αυτό το δυναμικό-υπαρκτό μέγεθος-φαινόμενο, η αρχή, η συντήρηση και η διαιώνηση της ζωής του ανθρώπου θάταν αδιανόητη.

Βασικά το περιεχόμενο της θρησκείας είναι  "σωτηριολογικό" ενώ της φιλοσοφίας  "γνωσιολογικό".

Άν στον θρησκευτικό χώρο κάθε γνώση περί θεού στηρίζεται κυρίως στην  "θεία" αποκάλυψη, στο φιλοσοφικό χώρο, μια τέτοια συμπερασματική ιδέα στηρίζεται αποκλειστικά στην "ανθρώπινη" ανακάλυψη.

Και πιο γενικά, "για έναν φιλόσοφο, δεν φτάνει να λέει πως ένα πράγμα έγινε με παράξενα μέσα, είναι καθήκον του να εξηγεί πως θα μπορούσε να έχει γίνει με φυσικά μέσα" μας λέει ο E.Condillac.

Για αυτό ένα βασικό έργο της φιλοσοφίας είναι να εκχερσώνει το έδαφος στο οποίο έχουν φυτρώσει τα αγκάθια των μύθων και των δεισιδαιμονιών και να το προσφέρει σαν ζωτικό χώρο στα ελεύθερα πνεύματα.

Και τούτο ακριβώς επισημαίνει ο D.Boenheffer με την φράση του "οπουδήποτε πλησιάζει ο άνθρωπος, υποχωρεί ο θεός".

Η Ελληνική φιλοσοφία, ιδιαίτερα "ανθρωποκεντρική" με τις ρίζες της στην  "φυσιοκρατική" φιλοσοφία της Ιωνίας, δεν ήταν ποτέ δυνατόν να συλλάβει και να ερμηνεύσει το  "θείον" σαν οντότητα προσωπική-ανθρωπόμορφη με όλα τα  "κατηγορήματα"  του χριστιανισμού, όσο κι αν φαίνεται σε μερικά συστήματα (πλατωνικός ιδεαλισμός) ότι προσεγγίζει τις χριστιανικές απόψεις.

Για την εξελιγμένη ελληνική φιλοσοφία των πρώτων μεταχριστιανικών χρόνων, ο θεός ήταν μια απρόσωπη, δυναμική κοσμική έννοια, άγνωστη αλλά υπαρκτή (σαν ιδεατή οντότητα) ξεχωριστή από το φυσικό Σύμπαν ή ταυτιζόταν με το άπειρο υλικό Σύμπαν σαν ενέργεια και εντελέχεια (ιδιότητες σύμφητες με την ύλη).

Ο Ευριπίδης (στις Τρωάδες 884-888) λέει:

Ζευ,
όστις ποτ΄ εί σύ, δυστόπαστος ειδέναι,
είτ΄ανάγκη φύσεως είτε νούς βροτών,
προσηυξάμην σε.

(Δία,
όποιος κι αν είσαι,
δυσκολομάντευτος για να γνωριστείς,
είτε είσαι η ανάγκη που συγκρατεί την φύση,
είτε είσαι η διάνοια των ανθρώπων,
σε σένα προσευχήθηκα).

Με την θρησκεία τους οι Έλληνες είχαν πετύχει την χρυσή τομή ανάμεσα στην έκφραση του θρησκευτικού τους συναισθήματος και στο πάθος τους για ελευθερία.

Είναι ιστορική η διαπίστωση, πως   

"άνθρωπος ονομάζεται η ύπαρξη που τοποθετεί πάνω από αυτή κάποιον θεό. Έλληνας ονομάζεται ο άνθρωπος που τοποθετεί πάνω από τους θεούς την ελευθερία"...

Ο Λίβινξτον στο βιβλίο του  "Το Ελληνικό πνεύμα και η σημασία του για μας"  γράφει πως :

"ο θεός των Ελλήνων ήταν πάρα πολύ δημιούργημα των των πιστών του και δεν μπορούσε να γίνει απόλυτος.

Ήταν ένας συνταγματικός μονάρχης, που οι υπηκοοί του δεν ξεχνούσαν ποτέ εντελώς ότι αυτοί τον έβαλαν στον θρόνο του.

Βασιλιάς τους στην θεωρία, στην πράξη ήταν ο αντιπρόσωπός τους, υποχρεωμένος να εκπληρώνει τις επιθυμίες τους.

Και ανάμεσα σε αυτές ήταν η επιθυμία τους να είναι ελεύθεροι...

Τούτη η ελευθερία η Ελληνική, μπόρεσε να μας δώσει μαθήματα ανεξηθρησκείας ίσαμε σήμερα.

Γιατί η Ελληνική σκέψη είναι τόσο ζωντανή όσο και η δική μας".

Τελικά ο θεός αυτός κατέληξε μια απρόσωπη δύναμη (Κλεάνθης) που όμως δεν δέσμευε καθόλου την ελευθερία του Έλληνα.

Για αυτό και η  "παρρησία" είναι γνώρισμά του, παρ΄ όλη την θρησκευτικότητά του...

Τέλος...

ΙΕΡΑ ΕΛΛΑΣ