Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2016

Η τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών στον σύγχρονο βίο.



       
  H βλακεία, ως αντίθετο της ευφυΐας, χαρακτηρίζει ιδιαίτερα ορισμένους τύπους και ομάδες ανθρώπων που βλέπουν την εξουσία σαν πηγή εξυπηρέτησης ιδιοτελών συμφερόντων και πελατειακών διασυνδέσεων.

Έτσι οι «βλάκες», εν αντιθέσει προς τους ευφυείς, επιδιώκουν, συνήθως με ανέντιμα, αθέμιτα ή και παράνομα μέσα, να εξυπηρετήσουν ιδιοτελή συμφέροντα εις βάρος του κοινού αγαθού.
Το πρόβλημα τους ομως είναι ότι δεν διαθέτουν την διανοητική ικανότητα να διακρίνουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των ενεργειών τους στην κοινωνία και στον ίδιο τους τον εαυτό.
Ο κύριος στόχος της μελέτης, η οποία διατρέχεται από ένα πολύ ιδιάζον χιούμορ, είναι να αναδείξει ουσιώδεις διαστάσεις και όψεις της παθογένειας της νεοελληνικής κοινωνίας, οι οποίες φαίνεται να είναι διαχρονικές και οπωσδήποτε σύγχρονες.

Ο κοινωνιολόγος Ευάγγελος Λεμπέσης διετέλεσε πολιτικός σχολιαστής, αρθρογράφος, καθηγητής Παντείου, αρχισυντάκτης πολλών εντύπων, διευθυντής ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών και πολλά άλλα, από το 1930 μέχρι το 1956 περίπου.  Γεννήθηκε στη Χαλκίδα το 1906 και σπούδασε στη Γερμανία. Το δοκίμιο αυτό, που γράφτηκε στην αρχική του μορφή στην καθαρεύουσα το 1941, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 1941 στο νομικό περιοδικό «Εφημερίς των Ελλήνων Νομικών» και αναδημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 1976 στο νομικό περιοδικό «Διοικητική Δικαιοσύνη», αποτελεί μια κοινωνική κριτική εναντίον της διαφθοράς και της αναξιοκρατίας, και σήμερα κυκλοφορεί τόσο σε έντυπη όσο και σε ηλεκτρονική μορφή.


ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΒΛΑΚΩΝ

 Οι βλάκες ταξινομούνται σε δύο κύριες μεγάλες ομάδες, τελείως αντίθετες μεταξύ τους, και ακόμη άλλες τρείς παραλλαγές.
Η πρώτη ομάδα βρίσκεται στις κατώτερες κοινωνικές βαθμίδες, κατέχει τις υποδεέστερες κοινωνικές θέσεις και αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Το ενδιαφέρον εστιάζεται κυρίως στη δεύτερη ομάδα, οι βλάκες της οποίας  κατέχουν σπουδαίες θέσεις στην κοινωνία. Με βάση την αρχή της ελαχίστης προσπαθείας, συνασπίζονται για να αντιμετωπίσουν μια ισχυρότερη δύναμη στο πρόσωπο των ολίγων ή του ενός, και οργανώνονται σε ομάδες, οι οποίες στην κοινωνιολογία ονομάζονται «κλίκες».

Αυτός ο τύπος ανθρώπου έχει μία μανία, να ανήκει σε οργανώσεις, πάσης φύσεως και όσο το δυνατό περισσότερες. Αυτό εξηγείται πρώτα πρώτα από την έλλειψη ατομικότητας, η οποία συνεπάγεται μία μεγάλη ευκολία αγελοποίησης. Εκτός τούτου, διακατέχεται συνεχώς από φόβο και πανικό μήπως περιέλθει σε οποιοδήποτε «περιθώριο».

Αποτέλεσμα: Δημιουργείται αυτόματη συρροή βλακών σε πάσης φύσεως οργανώσεις. Και εάν μεν οι οργανώσεις αυτές είναι συμφεροντολογικές, διατηρούν τουλάχιστον την σοβαρότητα των συμφερόντων τους.
Εάν όμως είναι πνευματικές, συν τω χρόνω, περιέρχονται σε πλήρη βλακοκρατία. Κατόπιν όλων τούτων επόμενο είναι ότι οι λεγεώνες των βλακών ωθούνται και υφίστανται ακατανίκητη έλξη από τις παντός είδους αγελαίες, αντιατομιστικές και ομαδιστικές οργανώσεις και θεωρίες, καθώς επίσης και από πάσης φύσεως παρεμβατισμό ή διευθυνομένη οικονομία. Έτσι εξηγείται και η ατελείωτη επιλογή βλακών στα ομαδικά συστήματα, η οποία με την βοήθεια μιας πολιτικής βίας κατοχυρώνεται και σαν πολιτικό και κοινωνικό καθεστώς.

Η ελευθερία της σκέψης (χρήσιμη μόνον σε εκείνους που διαθέτουν σκέψη) είναι για τους βλάκες ιδιαίτερα αντιπαθητική, διότι ασκούμενη από άλλους στρέφεται εναντίον τους, εναντίον των συμφερόντων τους και εναντίον των εξουσιαστικών θέσεων τις οποίες κατέχουν. Με βάση τα παραπάνω είναι εύκολο να ερμηνευτεί και η ακατανίκητη τάση των βλακών προς πάσης φύσεως αγελαίες εμφανίσεις, κοσμικές συγκεντρώσεις, προβολή από τα Μ.Μ.Ε, διακρίσεις, τίτλους, «διπλώματα» και κάθε είδους «παράσημα».

Και εδώ προκύπτει ένα μεγάλο ερώτημα: Από πού κι’ ως πού είναι δεδομένη η δυνατότητα της βλακικής αγέλης να δράσει με τρόπο αποτελεσματικό; Αυτό συμβαίνει κατά πρώτον διότι ωρισμένοι βλάκες κατέχουν θέσεις υποδεέστερες μεν, αλλά εντελώς «μοιραίες» στον κοινωνικό οργανισμό, ο οποίος στην πράξη βασίζεται στις κατώτερες του βαθμίδες. Στην πράξη, τα πρόσωπα των ανωτέρων βαθμίδων  εξαρτώνται από τα κατώτερα και μερικές φορές μάλιστα αυτή η εξάρτηση παίρνει μορφές καθαρά εκβιαστικές.

Για παράδειγμα, ένας υπάλληλος μπορεί να προωθήσει ή να ενταφιάσει μία υπόθεση σε μία υπηρεσία ή να καλύψει έναν εγγληματία σε μία αστυνομική αρχή, σε περίπτωση που τα κατώτερα πρόσωπα της ιεραρχίας είναι αλληλέγγυα προς αυτόν. Κατά δεύτερον οι «κλίκες» μπορούν να προωθήσουν τα μέλη τους σε ανώτερες βαθμίδες και να αναδείξουν τον εαυτόν τους, παρακωλύοντας αντίθετες ενέργειες υπερκειμένων παραγόντων για την προώθηση προσώπων αξίων και ικανών.

Έτσι, τα δεδομένα της βλακοκρατείας κλιμακώνονται και η καταστάσεις διαιωνίζονται. Ενός βλακός ερχομένου, μύριοι έπονται. Διότι ένας βλάξ, εφόσον ανέλθει, θα προωθήσει πρόσωπα μόνον κατώτερα από τον εαυτόν του. Οι βλάκες ταξινομούνται σε τρείς μεγάλες υποομάδες ή παραλλαγές. Η πρώτη παραλλαγήπεριλαμβάνει βλάκες και ανίκανους οι οποίοι ανέρχονται και επικρατούν ατομικά και καταλαμβάνουν θέσεις στις οποίες η ανεπάρκεια τους είναι τουλάχιστον ανεκτή αν όχι και πλεονεκτική.

Πολλές φορές οι άνθρωποι αυτοί καταλαμβάνουν αξιώματα με τα οποία ουδέποτε θα καταδεχόταν να ασχοληθεί ένας σοβαρά απασχολούμενος άνθρωπος. Άλλοτε όμως μπορεί να γίνουν ακόμη και σοβαροί παράγοντες μίας κυβέρνησης ή ακόμη και πρόεδροι μίας Δημοκρατίας. Και βέβαια όλα τα αξιώματα διανθίζονται με διακρίσεις, παράσημα, δεξιώσεις κ.ο.κ. Για μία τέτοιου είδους άνοδο απαιτούνται ειδικά προσόντα: Πρώτον παντελής έλλειψη προσωπικότητας.

Αυτή εκδηλώνεται με μόνιμη απουσία γνώμης πάνω στο οποιοδήποτε ζήτημα, με το φόβο της σύγκρουσης και της διαφωνίας, καθώς επίσης και με μία ολιγόλογη ανιαρότητα, η οποία μπορεί να εκληφθεί και σαν βαθύνοια ή σοβαρότητα, στην πραγματικότητα όμως οφείλεται απλά και μόνον στην απόλυτη έλλειψη πνεύματος. Με λίγα λόγια αυτού του τύπου οι βλάκες είναι σοβαροφανείς και διακρίνονται σε δύο υποομάδες: Αυτούς που «ψωνίζουν», δηλαδή αγοράζουν αλλά δεν πουλάνε, και αυτούς που «σνομπάρουν». Αυτοί που «ψωνίζουν» έχουν έκδηλη στο πρόσωπο την βλακώδη πονηρία.

Η εξυπνάδα ενός τέτοιου βλάκα συνίσταται στην πεποίθηση της ικανότητας του να κρύβει με μεγάλη επιμέλεια την ίδια του την εξυπνάδα. Έτσι λοιπόν αποφεύγει να μιλάει και περιορίζεται να ακούει τα λεγόμενα των άλλων, τα οποία μάλιστα συνοδεύει και με ένα εξυπνώδες ηλίθιο μειδίαμα. Αποφεύγει να απαντά, διότι βεβαίως δεν είναι «κουτός» για να εκτεθεί. Κατ’ αρχήν θεωρεί τον κάθε άνθρωπο εχθρό, ο οποίος καραδοκεί να του αρπάξει, με σκοπό να τον εκθέσει, όποια τυχόν εκδήλωση του ξεφύγει κατά λάθος.

Γι’ αυτό και ένας τέτοιος τύπος είναι όλη την ώρα ιδιαίτερα προσεκτικός. Τον καθένα που εκφράζεται με γνώμες και απόψεις τον θεωρεί αναμφισβήτητα βλάκα, ενώ ο ίδιος φροντίζει να κρύβει με επιμέλεια την ευφυϊα του πίσω από ένα συγκαταβατικό μειδίαμα. Για τους διανοούμενους, και ιδίως για αυτούς που αγωνίζονται, τρέφει απέραντη περιφρόνηση και τους αντιμετωπίζει με συγκρατημένη αυτοπεποίθηση, συγκατάβαση και μετριόφρονα υπεροχή. Αυτοί που «σνομπάρουν» αποτελούν μία πραγματική κοινωνική μάστιγα.

Αυτοί, ως επί το πλείστον, μιλούν πολύ και περιπλέκουν με υπέρμετρο στόμφο πράγματα μικρά, προφανή και αυτονόητα που τα παρουσιάζουν για μεγάλα, δυσνόητα και σπουδαία. Διανθίζουν μάλιστα και το πομπώδες ύφος τους με μία στάση προστατευτική, η οποία ζητά να κατακτήσει την συμπάθεια του κόσμου, ενώ στην πραγματικότητα μοναδικό σκοπό έχει να υποτιμήσει τους άλλους.

 Στη δεύτερη παραλλαγή εντάσσονται οι λεγόμενες χρυσές μετριότητες, οι οποίες μέσα σε μία στοιχειώδη εξυπνάδα αποφασίζουν να υποδυθούν ότι είναι βλάκες, να κάνουν δηλαδή την «πάπια», όπως λέει και ο λαός. Είναι δηλαδή κάποιοι στοιχειωδώς ευφυιείς οι οποίοι υποκρίνονται, διότι, ζώντας ανάμεσα σε τελείως βλάκες, ξέρουν ότι, αν η στοιχειώδης ευφυία τους αποκαλυφθεί, η παρουσία τους κινδυνεύει να γίνει ασύμφορα προκλητική.

Αυτός ο ρόλος βέβαια είναι ιδιαίτερα δύσκολος. Πρώτα πρώτα, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να κρύψει κανείς την οποιανδήποτε πνευματική ή ψυχική ζωή του και τις αναπόφευκτες αντανακλάσεις της όποιας εσωτερικότητας στην εξωτερική του εμφάνιση. Έτσι η παρουσία ενός στοιχειωδώς ευφυιούς, που δεν διαθέτει και ιδιαίτερο υποκριτικό ταλέντο και προσπαθεί να κάνει την «πάπια», εκπέμπει μία αύρα ανθρώπου σε κατάσταση άμυνας ή φυγής και στη χειρότερη περίπτωση ζώου σε κατάσταση πανικού.

Τα αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα της απέχθειας και του φόβου για τους απέναντι, της αποφασιστικότητας να ξεπεράσει τον εαυτό του αλλά και της αυτοαπόρριψης για τον συμβιβασμό που κάνει, προδίδουν την επί της ουσίας αδυναμία του να συναγωνιστεί τους «άλλους». Άλλωστε, οι άλλοι, ως γνήσιοι βλάκες, δηλαδή φτωχοί στο πνεύμα και επίπεδοι στο συναίσθημα, διαθέτουν τέτοιο ένστικτο καχυποψίας, εξ αιτίας του οποίου η κάθε προσπάθεια του στοιχειωδώς ευφυϊούς για να υποκριθεί ματαιώνεται και η κάθε πραγματική του ειλικρίνεια εκλαμβάνεται σαν υποκρισία.

Ο βλάκας έχει την ένστικτη καχυποψία τόσο ανεπτυγμένη, ώστε αδυνατεί να αναγνωρίσει και να εννοήσει συλλογισμούς και ευφυϊείς υπολογισμούς  που βασίζονται στην διάννοια. Για τον βλάκα ο μηχανισμός της διάννοιας είναι ξένος και νοητικά απροσπέλαστος. Απέναντι στη σκέψη των άλλων αισθάνεται άοπλος και ανυπεράσπιστος. Έτσι, μία μόνον άμυνα διαθέτει, όπως ακριβώς ένα άγριο ζώο ή ένας πρωτόγονος άνθρωπος:  Την ένστικτη καχυποψία.

Η καχυποψία και η απότοκος αυτής πονηρία λειτουργούν τελικά αντίθετα από την διάννοια και κόντρα σε αυτήν, παρά το γεγονός ότι, εξελικτικά, η διάννοια δεν είναι κάτι το οποίο αναπτύσσεται αντίθετα ή ανεξάρτητα από το ένστικτο, αλλά αποτελεί εμπλουτισμό του ενστίκτου με λογικά μέσα. Πονηρία είναι η ενεργητική όψη και το δεύτερο στάδιο της καχυποψίας, η πονηρία δηλαδή συνεπάγεται δράση. Δράση όμως κατά κύριον λόγο αμυντική, η οποία προϋποθέτει ένα ζώο πνευματικά αμήχανο και ενστικτωδώς πανικόβλητο.

Ως εκ τούτου δε, και εξαιρετικά επικίνδυνο. Η βλακώδης ποιότητα συλλογισμών και συμπερασμάτων προάγει την παθητική άμυνα που λέγεται καχυποψία σε ενεργητική άμυνα και δράση εναντίον «υπόπτων»… Εκτός αυτού, βλακώδεις συλλογισμοί και συμπεράσματα έρχονται να τεθούν σε πρακτική εφαρμογή και να δραστηριοποιήσουν μεθόδους ανάλογης πνευματικής υποστάθμης, όπως κολακεία, ψεύδος, ραδιουργία, κλάψα και επαιτεία, προσφορά υπηρεσιών με ανήθικο περιεχόμενο, χαφιεδισμό, χειροφιλήματα, εκφωνήσεις λόγων, συρραφή κολακευτικών στίχων και ό,τι άλλο θα μπορούσε να φανταστεί κανείς, ανάλογα με την περίσταση.

Αυτή η τελευταία θετική και προσοδοφόρα χρησιμοποίηση της πονηρίας ονομάζεται επιτηδειότης. Και εδώ συμβαίνει και πραγματοποιείται το εξής καταπληκτικό: Η ευτέλεια και η διανοητική κατωτερότητα των κολακευομένων προσδίδει μεγάλη δύναμη στα βλακώδη μέσα, τόσο μεγάλη ώστε οι βλάκες, με την λεγόμενη επιτηδειότητά τους, καταφέρνουν τελικά και πετυχαίνουν τον σκοπό τους, προωθούνται και επικρατούν.

Εδώ βεβαίως τίθεται ένα πάρα πολύ μεγάλο ερώτημα: Ποιά υποκατηγορία βλακών είναι η πλέον επικίνδυνη για την κοινωνία, αυτή που διαπράττει όλα όσα αναφέραμε παραπάνω ή εκείνη που θεωρεί ως ευφυείς όλους αυτούς τους επιτήδειους βλάκες; Με άλλα λόγια ποιός είναι περισσότερο βλάξ, ο κολακεύων ή ο κολακευόμενος; Όπως όμως και να έχει το ζήτημα, βέβαιον είναι ότι όλα τα μέσα της λεγόμενης επιτηδειότητας είναι εντελώς άσχετα με την ευφυϊα και ότι κανένας πραγματικά ευφυής δεν έχει καμία απολύτως ανάγκη να τα χρησιμοποιήσει από την στιγμή που η ευφυϊα αναμφισβήτητα δίνει στον κατέχοντα την δυνατότητα να πολεμήσει και να επικρατήσει με την αξία του.

Ότι τα μέσα τα οποία χρησιμοποιούν οι επιτήδειοι είναι ευκολώτερα δεν αμφισβητείται. Ότι ο κολακευόμενος, εάν πιστέψει στην ειλικρίνεια του επιτηδείου είναι βλάξ, επίσης δεν αμφισβητείται. Είναι δυνατόν να αμφισβητηθεί ότι, εαν ο κολακευόμενος είναι βλάξ, βλάξ θα είναι και αναγκαστικά και αυτός ο οποίος τον πείθει; Αλλοίμονο… Κανένας ευφυής δεν έχει μέχρι τώρα κατορθώσει να πείσει έναν βλάκα και καμία συνεννόηση δεν έχει επιτευχθεί μεταξύ ετερογενών εγκεφάλων. Δύο κεφαλές, για να συνεννοηθούν, πρέπει να είναι ή εξ ίσου κενές ή εξ ίσου πλήρεις.
Κλασσική είναι η αποτυχία των ευφυών οι οποίοι κατά καιρούς αποπειράθηκαν να εισέλθουν στον ψυχοδιανοητικό κόσμο των βλακών.

Και αλλοίμονο… Εάν οι βλάκες τυχαίνει κάποτε να είναι και ισχυροί εξουσιαστές των υψηλών αξιωμάτων, τραγική είναι η μοίρα των αποτυχόντων ευφυών. Τόσο τραγική μέχρι του σημείου να οδηγηθούν αυτοί οι άτυχοι στην απελπισία και καμιά φορά και στον τερματισμό της σταδιοδρομίας τους ή ακόμα και της ζωής τους. Αντιθέτως, ούτε ένα νέφος δεν διατάραξε ποτέ την σύμπνοια μεταξύ των ομοειδών εκείνων βλακών οι οποίοι θεωρούν τους ατυχήσαντες αυτούς ευφυείς αναμφισβητήτως βλάκες.

Η τρίτη παραλλαγή αποτελεί μία προχωρημένη μορφή της προηγουμένης. Εδώ εντάσσονται κάποιοι βλάκες-απατεώνες, συνοδευόμενοι μάλιστα από μία ακόμη βλακώδη υποομάδα, τους βλάκες-θαυμαστές των απατεώνων. Οι πρώτοι δεν διστάζουν να διακηρύττουν με κομψότητα, βάσει κάποιου λεγόμενου ωφελιμισμού, ότι η τιμιότητα είναι βλακεία. Όμως, αν ένας βλάκας καταφεύγει στην επιτηδειότητα λόγω των πενιχρών πνευματικών του μέσων, εξ αιτίας της ίδιας πενίας και έλλειψης θα καταφύγει και στην απάτη.

Ως γνωστόν, απάτη είναι είτε η παρουσίαση ψευδών πραγμάτων ως αληθών, είτε και η απλή αποσιώπηση της αλήθειας. Από έναν τέτοιον ορισμό προκύπτει η επικρατέστερη άποψη των συνηθισμένων ανθρώπων ότι η απάτη επιτυγχάνει αφ ενός μεν λόγω της ευφυϊας του απατεώνα, αφ ετέρου δε λόγω της ευπιστίας του θύματος. Όμως, ο καθένας, ακόμη και ένας βλάκας, μπορεί να παρουσιάσει ψεύτικα πράγματα ως αληθινά.

Η απάτη είναι ο διανοητικά ευκολώτερος δρόμος, γι’ αυτό και καταφεύγει σε αυτήν ο στερημένος από άποψη ευφυϊας. Αντιθέτως τα έντιμα μέσα είναι δυσκολώτερα, διότι προϋποθέτουν διανοητική ενέργεια και πραγματική ατομική αξία. Παρόλα ταύτα, μεταξύ των θαυμαστών των απατεώνων είναι ευρύτατα διαδεδομένη η αντίληψη ότι ένας απατεώνας όχι μόνον αποκλείεται να είναι βλάκας, αλλά οπωσδήποτε είναι ευφυής. Αυτή η αντίληψη προέρχεται από την «θεωρία» των βλακών περί της ευπιστίας.

Πράγματι, είναι αλήθεια ότι ο βλακωδέστερος των βλακών θα μπορούσε να εξαπατήσει έναν Κάντ ή έναν Μπετόβεν. Κι’ αυτό διότι η ευπιστία, θεωρώντας εκ των προτέρων τα άλλα άτομα ως έντιμα και συνεπώς ευφυή, είναι το μεγαλύτερο τεκμήριο πνευματικής ανάπτυξης και πολιτισμού. Όμως οι βλάκες είναι εθισμένοι να «σκέπτονται» όχι με τον νοητικό μηχανισμό, τον οποίον άλλωστε δεν διαθέτουν, αλλά με χονδροειδείς και μόνον εξωτερικές εντυπώσεις. Δεν ερευνούν τις αιτιοκρατικές σχέσεις, αλλά εντυπωσιάζονται από το μεμονωμένο γεγονός μιας επιτυχημένης απάτης, και από ένα τέτοιο γεγονός συνάγεται με συνοπτικές διαδικασίες αφ ενός μεν η βλακεία του θύματος, αφ ετέρου δε η ευφυϊα του απατεώνος.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΒΛΑΚΩΝ

Eύκολα μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η παραγωγή βλακών δεν είναι ταξική. Η φύση δεν έδωσε σε μία ωρισμένη κοινωνική τάξη το επίζηλο αυτό προνόμιο. Καμία κοινωνική τάξη δεν στερήθηκε τους βλάκες και τον ιδιαίτερο κοινωνικό τους ρόλο. Η βλακεία δεν έχει ταξική πατρίδα. Ψυχολογικές είναι οι διαφορές που δημιουργούν τις ποικιλίες και τις παραλλαγές μεταξύ των βλακών που ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις και η εκάστοτε ανώτερη τάξη φαίνεται ότι έχει προικιστεί πλουσιοπάροχα με τους πλέον διασκεδαστικούς από τους τύπους αυτούς.

Ο βλάκας της ανώτερης τάξης, με την φυσική ατροφία στον βουλητικό του κόσμο και χωρίς καμία δικιά του πνευματικότητα, λαμβάνει πολύ σοβαρά υπ’ όψιν του την ατελείωτη σειρά από τα «πρέπει» και τις απαγορεύσεις που του επιβάλλει η ευπρεπής του οικογένεια. Έτσι, μέσα στον ταξικό του κύκλο κερδίζει τον τίτλο του «καλού παιδιού», ενώ στην αντικειμενική διάλεκτο θα μπορούσε να αποκληθεί με επιείκεια «ευπρεπής» ή «καθώς πρέπει βλάξ». Αντίθετα, ένα παιδί του λαού ονομάζεται σε αντίστοιχη περίπτωση, κατά κυριολεξία και χωρίς επιείκεια, πολύ απλά και πολύ λαϊκά και εντελώς απερίφραστα «κόπανος».

 Και στα πλαίσια της κατώτερης κοινωνικής τάξης τα πράγματα είναι για τον βλάκα πάρα πολύ πιο δύσκολα. Ένας βλάκας ανώτερης κοινωνικής τάξης απολαμβάνει στην μαθητική του ηλικία όλη την μορφωτική αγωγή και περιποίηση, που τον κάνουν να παραμένει ψυχολογικά αμείωτος. Αυτό όμως σε πρεσβύτερη ηλικία επαυξάνει την γελοία του αυτοπεποίθηση, του δίνει την δυνατότητα να φτάσει ανενόχλητος σε υψηλά κοινωνικά αξιώματα και η ατομική του ύπαρξη, ως μη ώφειλε, είναι γνωστή στην κοινωνία.

Αντίθετα ένας βλάκας-παιδί του λαού χειραγωγείται πολύ σκληρά, τόσο από τους γονείς του, όσο και από τους δασκάλους του και τους συμμαθητές του στο σχολείο. Και αυτή η σκληρότητα μπορεί να τον φτάσει μέχρι την πλήρη ψυχολογική εξουθένωση με την υποτίμηση, τους προπηλακισμούς, τις φάρσες, τις ύβρεις και τις βιαιοπραγίες.

 Μετά από όλα αυτά βέβαια ο βλάξ των λαϊκών τάξεων είναι πάρα πολύ δύσκολο να ανέλθει στην κοινωνική κλίμακα, γι’ αυτό και, σε σύγκριση με τον γεμάτο αυτοπεποίθηση και έπαρση βλάκα των ανωτέρων τάξεων, είναι πολύ λιγώτερο γελοίος, συμπαθέστερος, σεμνότερος, εν πολλοίς άγνωστος και βεβαίως ακινδυνώτερος. Όπως και να έχουν τα πράγματα όμως, το πνευματικό προλεταριάτο πάσης ταξικής καταγωγής είναι ένα και ενιαίο.

ΤΕΛΙΚΑ ΜΗΠΩΣ Η ΤΙΜΙΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΒΛΑΚΕΙΑ;

Μετά από όλη αυτήν την θεώρηση των πραγμάτων, ένα μεγάλο ζήτημα που προκύπτει είναι η σχέση μεταξύ του βλάκα και του επιτήδειου ή και του απατεώνα. Με άλλα λόγια, η σχέση ανάμεσα στην τιμιότητα και την βλακεία ή ανάμεσα στην ανηθικότητα και την ευφυϊα. Οι περισσότεροι συνηθισμένοι άνθρωποι θεωρούν τον επιτήδειο και τον απατεώνα ενδεχομένως ανήθικους, τους κατατάσσουν όμως αναμφισβήτητα μεταξύ των ευφυϊών.

Οι περισσότεροι συνηθισμένοι άνθρωποι διαχωρίζουν την ανηθικότητα από την βλακεία και το ήθος από την ευφυϊα. Όμως συμβαίνει εντελώς το αντίθετο: Ο επιτήδειος και ο απατεών είναι απλά και μόνον υποδιαιρέσεις του βλακός.

Και ιδού πώς: Κανένας άξιος άνθρωπος δεν έχει ανάγκη την επιτηδειότητα και την απάτη για να προωθηθεί και να επικρατήσει. Κανένας άνθρωπος με πραγματική αξία δεν έχει ανάγκη να γίνει επιτήδειος ή απατεών. Η πονηρία αποτελεί φυσική ιδιότητα των βλακών και αναπτύσσεται σαν η μόνη εφικτή άμυνα, στην οποία η φυσική ατροφία του νοητικού μηχανισμού των βλακών επιτρέπει να αναπτυχθεί.

Από αυτήν και μόνον την διαπίστωση προκύπτει ότι μόνον ένας άνθρωπος πνευματικά ανάπηρος έχει ανάγκη την επιτηδειότητα και την απάτη για να προωθηθεί και να επικρατήσει.
Απόλυτη συνέπεια τηςπνευματικής αναπηρίας ενός βλάκα είναι άλλωστε όχι μόνον η αγελαία του τάση, όχι μόνον ηπροώθησή του, πλάτη με πλάτη, με την λεγεώνα των ομοίων του, αλλά και η έλλειψη αντίθετης γνώμης, η αποφυγή κάθε σύγκρουσης και κάθε μάχης, και η προσφυγή, αντί όλων αυτών, στα ευτελέστερα και ευκολώτερα μέσα της κολακείας, των  εκδουλεύσεων, τηςεπιτηδειότητας και της απάτης.
Εξ’ ού και έπεται το ακλόνητο τούτο δόγμα: Η ανηθικότητα αποτελεί αποκλειστικό προϊόν βλακείας.

Συγγραφέας: Ευάγγελος Λεμπέσης

Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2016

Μοναδικό Νόμισμα με Μινώταυρο και Περίεργο Λαβύρινθο στη Γόρτυνα.




Ένα μοναδικό ασημένιο νόμισμα στη μια πλευρά του οποίου υπάρχει η μορφή του μυθικού Μινώταυρου και στην άλλη ο Λαβύρινθος, αλλά και στοιχεία ενός ακόμα παλιότερου οικισμού, έφεραν στο φως στη Γόρτυνα, κατά τη φετινή περίοδο ανασκαφής οι Ιταλοί αρχαιολόγοι του πανεπιστημίου της Πάντοβα, που εργάζονται στην περιοχή.

Τα στοιχεία παρουσίασε στην Ιταλία ο επικεφαλής της αποστολής, καθηγητής Τζάκοπο Μπονέτο.

Το ασημένιο νόμισμα, το μοναδικό γνωστό που έχει βρεθεί ποτέ με τον Μινώταυρο, εντοπίστηκε στις ανασκαφές στο Ιερό του Απόλλωνα και δίνει στους αρχαιολόγους νέα στοιχεία για το παρελθόν του Ναού.

Χρονολογείται από τον 5ο – 4ο πΧ αιώνα και θεωρείται ότι κυκλοφόρησε μεταξύ 440 και 360 πΧ.

Και αν μη τί άλλο αποδεικνύει ότι ο μύθος του Μινώταυρου ήταν υπαρκτό στοιχείο στη ζωή της Γόρτυνας.

Οι Ιταλοί αρχαιολόγοι έφτασαν όμως και σε μια ακόμα αποκάλυψη: κάτω από το Ιερό βρέθηκαν στοιχεία ενός ακόμα παλιότερου οικισμού, που ανάγεται στην Εποχή του Χαλκού (1600- 1000 πΧ), δίνοντας ίσως και την απάντηση στο ερώτημα γιατί ο Ναός είχε ανεγερθεί μακριά από την Αγορά και την Ακρόπολη της Γόρτυνας. Οι αρχαιολόγοι μάλιστα πιστεύουν ότι στο σημείο αυτό πιθανώς υπήρχε ένας παλιότερος Ναός, πρόδρομος αυτού που υπάρχει σήμερα.

Οι νέες αυτές ανακαλύψεις, που έγιναν κατά την ανασκαφική περίοδο που έληξε πριν από λίγο καιρό, θα προσδιορίσουν ίσως περισσότερο ακόμα τις σχέσεις μεταξύ της Γόρτυνας και της Κνωσού, και τη «μάχη» για την πρωτοκαθεδρία στην αρχαία Κρήτη.

Οι Ιταλοί αρχαιολόγοι αναμένεται πλέον να κάνουν τις επίσημες ανακοινώσεις τους για το τέλος της ανασκαφικής σεζόν και τα σημαντικά ευρήματα.



Ο μύθος του Μινώταυρου

Στην Ελληνική μυθολογία, ο Μινώταυρος ήταν ένα σώμα ανθρώπου και κεφάλι και ουρά ταύρου. Πέρα από την περιγραφική αυτή ονομασία του, το όνομα του Μινώταυρου ήταν Αστερίων. Κάποιες φορές αναπαρίσταται ακόμα ως ταύρος με κορμό ανθρώπου, σε αντιστοιχία με τον Κένταυρο. Κατοικούσε στο Λαβύρινθο, κτίσμα που φτιάχτηκε από το Δαίδαλο κατόπιν εντολής του βασιλιά της Κρήτης, Μίνωα. Ο Μινώταυρος σκοτώθηκε από τον Θησέα.

Πριν ο Μίνωας γίνει βασιλιάς ζήτησε από το θεό Ποσειδώνα ένα σημάδι που να αποδεικνύει ότι αυτός, και όχι ο αδερφός του, έπρεπε να ανέβει στο θρόνο. Ο θεός έστειλε έναν όμορφο λευκό ταύρο και ζήτησε από το Μίνωα να θυσιάσει αυτόν τον ταύρο στον ίδιο. Ο Μίνωας όμως αντί για αυτόν θυσίασε έναν άλλο ταύρο, ελπίζοντας ότι ο θεός δε θα το προσέξει.

Ο Ποσειδώνας όμως κατάλαβε τι είχε γίνει, εξοργίστηκε, και έκανε τη γυναίκα του Μίνωα Πασιφάη να ερωτευτεί τον ταύρο. Η γυναίκα δεν μπορούσε να ικανοποιήσει το πάθος της και ζήτησε βοήθεια από το μηχανικό Δαίδαλο. Αυτός κατασκεύασε ένα κενό ομοίωμα αγελάδας, η Πασιφάη μπήκε μέσα σε αυτό και ο ταύρος ξεγελάστηκε και ζευγάρωσε μαζί της. Από την ένωση αυτή γεννήθηκε ο Μινώταυρος.

Ο Μίνωας, μετά από χρησμό που πήρε από το Μαντείο των Δελφών, ζήτησε από τον Δαίδαλο να φτιάξει ένα κτίσμα ώστε να κλειστεί μέσα ο Μινώταυρος, και αυτός κατασκεύασε το Λαβύρινθο.

Θανάτωση

Ο γιος του Μίνωα Ανδρόγεως πήρε μέρος σε αγώνες στα Παναθήναια και απέσπασε κάποιες νίκες, για τις οποίες οι Αθηναίοι τον ζήλεψαν και τον σκότωσαν. Ο Μίνωας για να τιμωρήσει τους Αθηναίους κήρυξε πόλεμο στον οποίο νίκησε. Σαν ποινή των Αθηναίων όρισε κάθε Εννέα χρόνια εφτά νέοι Αθηναίοι και εφτά νέες Αθηναίες να στέλνονται στην Κρήτη και να κατασπαράζονται από το Μινώταυρο.

Μην μπορώντας να ανεχτεί την θυσία αυτή, ο Θησέας, γιος του βασιλιά της Αθήνας Αιγέα, αποφάσισε να είναι και αυτός ένας από τους δεκατέσσερις νέους, με σκοπό να βρεθεί κοντά στο Μινώταυρο ώστε να τον σκοτώσει. Όταν έφτασε στη Κρήτη γνώρισε την κόρη του Μίνωα Αριάδνη η οποία τον ερωτεύτηκε. Θέλοντας να τον βοηθήσει του έδωσε ένα κουβάρι κλωστή, το Μίτο της Αριάδνης και τον συμβούλεψε να δέσει την άκρη του στην είσοδο του λαβύρινθου και να το ξετυλίγει, ώστε να μπορέσει έπειτα, αφού σκοτώσει το Μινώταυρο, να βρει την έξοδο.

Ο Θησέας πράγματι σκότωσε το τέρας με το σπαθί του και χρησιμοποιώντας το Μίτο της Αριάδνης, κατάφερε να βγει από το Λαβύρινθο και γύρισε στην Αθήνα.

Ο πατέρας του Θησέα, ο Αιγαίας του έδωσε παραγγελία όταν γυρίσει νικητής απ την Κρήτη να αλλάξει τα πανιά του πλοίου του , να κατεβάσει τα μαύρα πανιά που είχε φεύγοντας και να ανεβάσει λευκά πανιά . Κάθε μέρα ατένιζε τον ορίζοντα απ το ακρωτήρι Σούνιο να έρθει πίσω ο γιος του. Απ τη πολλή χαρά του ο Θησέας ξέχασε την παραγγελία του πατέρα του κι επέστρεψε με τα ίδια τα μαύρα πανιά. Ο Αιγαίας βλέποντας το πλοίο με τα μαύρα πανιά , έπεσε από το βράχο στη θάλασσα . Από τότε πήρε το όνομά του «Αιγαίον πέλαγος»

Σχετικά με το νόημα του μύθου του Μινώταυρου έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες. Σύμφωνα με μία από αυτές, ο μύθος σχετίζεται με τους μύθους των Βάαλ και Μολώχ των Φοινίκων. Η θανάτωση του Μινώταυρου συμβολίζει την κατάργηση του βαρβαρικού έθιμου της ανθρωποθυσίας από τον περισσότερο προοδευμένο ελληνικό πολιτισμό.
Μία άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι ο Μίνωας και ο Μινώταυρος δεν είναι παρά μορφές του ίδιου προσώπου, και αντιπροσωπεύουν τον θεό Ήλιο.
Ακόμα υπάρχει η άποψη ότι ο μύθος της θανάτωσης του Μινώταυρου συμβολίζει την απελευθέρωση των Ελλήνων από την κυριαρχία της Μινωικής Κρήτης.

Πέμπτη 27 Οκτωβρίου 2016

Ο 12χρονος που πολέμησε στον Α΄Βαλκανικό Πόλεμο.




      Ο Γεράσιμος Ραφτόπουλος υπήρξε ο νεότερος υπαξιωματικός στην ιστορία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Με μπόι που δεν ξεπερνούσε τα 140 -150 εκατοστά, κάτι που τον δυσκόλευε ακόμα και να ανέβει στο άλογό του, απέδειξε ότι η γενναιότητα και το θάρρος δεν έχουν να κάνουν με την ηλικία. Γεννήθηκε στο Φισκάρδο της Κεφαλλονιάς το 1900.

Μόλις ξέσπασε ο Α΄Βαλκανικός έφυγε απ το νησί του με προορισμό τον Πειραιά και απώτερο σκοπό να υπηρετήσει την πατρίδα. Εθελοντής ετών 12 Το 12χρονο παιδί αντιμετωπίστηκε ειρωνικά στην αρχή αφού σύμφωνα με τους αρμόδιους «ο πόλεμος είναι μόνο για άντρες».

Ο μικρός Γεράσιμος Ραφτόπουλος που εφημερίδα της εποχής τον ονομάζει «λοχία». Προορισμός του η Λάρισα και το 18ο Σύνταγμα Πεζικού της IV Μεραρχίας. Μπήκε στη σειρά και παρουσιάστηκε κι εκείνος στον Διοικητή. Εκείνος γέλασε αλλά τελικά τον πήρε ως «παιδί του Συντάγματος».

Αφού ο μικρός ήθελε τόσο πολύ να πολεμήσει θα τον έβαζαν να κάνει ανώδυνες βοηθητικές εργασίες, όπως να μεταφέρει διαταγές, να γράφει επιστολές, να κάνει δουλειές κλητήρα και ό,τι άλλο δεν έθετε σε κίνδυνο τη ζωή του.

Όμως ο μικρός είχε άλλα σχέδια στο μυαλό του και κυρίως να αποδείξει ότι ο ρόλος του δεν ήταν διακοσμητικός. Ο μικρός ήρωας στη μάχη της Ελασσόνας Το βάπτισμα του πυρός το πήρε στη μάχη της Ελασσόνας.

Όλοι εντυπωσιάστηκαν με το 12χρονο ήρωα που πολέμησε με θάρρος, τόλμη και αποφασιστικότητα σαν έμπειρος στρατιώτης. Το λάφυρο που πήρε πολεμώντας ήταν ένα όπλο τύπου «Μαρτίνι». Στη μάχη στο Σαραντάπορο Εφημερίδα Εμπρός Κυριακή 15 Σεπτεμβρίου 1913 Στη συνέχεια πολέμησε στην κρίσιμη μάχη του Σαραντάπορου.

Οι ελληνικές δυνάμεις, μετά από ισχυρή αντίσταση των τουρκικών δυνάμεων, πέτυχαν μια σημαντική νίκη που άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Η νικηφόρα έκβαση της Μάχης του Σαρανταπόρου, ανύψωσε το ηθικό του Ελληνικού Στρατού, που ήταν χαμηλό μετά την ήττα του 1897.

Για το θάρρος του στη μάχη αυτή, ο μικρός Γεράσιμος πήρε δώρο ένα όπλο Manlicher-Schonauer. Στη μάχη Κιλκίς -Λαχανά, το 1913, η τύχη δεν ήταν με το μέρος του. Ήταν μια μάχη σώμα με σώμα. Οι ελληνικές απώλειες υπήρξαν μεγάλες.
Λόγω του λοφώδους και γυμνού εδάφους της περιοχής, οι Έλληνες στρατιώτες ήταν διαρκώς εκτεθειμένοι στα εχθρικά πυρά.

Η ελληνική νίκη ήταν σπουδαία, αλλά το κόστος σε ανθρώπινες ζωές ήταν μεγάλο. Οι νεκροί και οι τραυματίες ανήλθαν σε 8.828 άνδρες. Ο μικρός συνελήφθη αιχμάλωτος από τους Βούλγαρους. Δεν φοβήθηκε όμως και κυρίως δεν πτοήθηκε.

Ένα βράδυ κατάφερε να σκοτώσει τρεις Βούλγαρους από το απόσπασμα και να δραπετεύσει. Εξαφανίστηκε μέσα στη νύχτα και επέστρεψε στο στρατόπεδο. Επιστρέφοντας βρήκε έναν τραυματισμένο εύζωνα και τον μετέφερε, σώζοντάς τον από βέβαιο θάνατο.

Για την ανδρεία του προήχθη στο βαθμό του δεκανέα στις 28η Αυγούστου του 1913 σε ηλικία 13 ετών. Ήταν ο μοναδικός 13χρονος δεκανέας της ελληνικής ιστορίας!

Δυστυχώς κανείς δεν έμαθε τι απέγινε ο μικρός ήρωας....

πηγη: μηχανη του χρονου

Ορφικός ύμνος Διός (θυμίαμα στύρακα)



Ω Δία πολυτιμημένε.
Δία αθάνατε, αυτήν εδώ ημείς την απολυτρωτικήν ομολογίαν
καί προσευχήν σου άπευθύνομεν.
Ω βασιλιά, από το δικό σου κεφάλι ανεφάνησαν όλα αυτά.
(δηλαδή ή γη ή θεά μητέρα και των βουνών οι υψηλοί λόφοι και ό πόντος η θάλασσα)
και όλα όσα ό ουρανός περιέχει.

Ώ Δία. υιέ του Κρόνου,
πού έχεις το σκήπτρον και εμφανίζεσαι εν μέσω βροντών και αστραπών,
ισχυρόκαρδε. πού εγέννησες τα πάντα,
και είσαι ή αρχή των πάντων και των πάντων το τέλος.

Σύ πού σείεις την γήν και συντελείς εις την αύξησιν
πού καθαρίζεις (εξαγνίζεις) και εξουσιάζεις τα πάντα
και αστράφτεις και βροντάς
και ρίχνεις κεραυνούς και είσαι ό τροφός (ό τροφοδότης)
άκουσε με ποικιλόμορφε,
και δόσε μας άριστην υγείαν
και την θεάν ειρήνην και πλούτου δόξαν ακηλίδωτον.

ΕΙσαι αυτογέννητος και ο πατέρας των μακαρίων θεών
και των ανθρώπων
Αλλά πρόσεξε με ευχαρίστησιν τάς σπονδάς μας
και βοήθησε τάς φρένας μας (τον νουν μας),
δια να γίνουν όλα σωστά.
και ζωήν πού να παρέχη χαράν εις την ψυχήν
συνάμα δε (δόσε μας) την βασίλισσαν υγείαν
καί την θεάν είρήνην,
πού είναι ή πολυτίμητη τροφός των νέων.
καί βίον πού να κυριαρχήται πάντοτε από εύθυμες σκέψεις.

Ζεῦ πολυτίμητε, Ζεῦ ἄφθιτε, τήνδε τοι ἡμεῖς μαρτυρίαν τιθέμεσθα λυτήριον ἠδὲ πρόσευξιν. ὦ βασιλεῦ, διὰ σὴν κεφαλὴν ἐφάνη τάδε θεῖα, γαῖα θεὰ μήτηρ ὀρέων θ᾽ ὑψηχέες ὄχθοι καὶ πόντος καὶ πάνθ᾽, ὁπόσ᾽ οὐρανὸς ἐντὸς ἔταξε· Ζεῦ Κρόνιε, σκηπτοῦχε, καταιβάτα, ὀμβριμόθυμε,   παντογένεθλ᾽, ἀρχὴ πάντων πάντων τε τελευτή, σεισίχθων, αὐξητά, καθάρσιε, παντοτινάκτα, ἀστραπαῖε, βρονταῖε, κεραύνιε, φυτάλιε Ζεῦ· κλῦθί μου, αἰολόμορφε, δίδου δ᾽ ὑγίειαν ἀμεμφῆ εἰρήνην τε θεὰν καὶ πλούτου δόξαν ἄμεμπτον.

Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2016

Θανάτωση 300 Λακώνων από Ορθόδοξους. Έτος 1345


Το 1345, 15 Σεπτεμβρίου φτάσανε 300 Λάκωνες υπό τον οπλαρχηγό Δημήτριο Ράλλη στην Κωνσταντινούπολη γιατί θεώρησαν ότι έπρεπε να τεθούν κάτω από τις διαταγές της Αυτοκρατορίας, για την Αποφυγή του Τούρκικου κινδύνου.

(Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη τόμ. ΄Ζ, σελ. λθ, Γρηγοράς, Καντακουζηνός).

Αυτοί οι Έλληνες, Λάκωνες κυρίως, εθεωρούντο αιρετικοί, γιατί ήταν απείθαρχοι και στον αυτοκράτορα και στην εκκλησία. Όταν έφθασαν στην Κωνσταντινούπολη, δημιουργήθηκε σάλος. Ο πρώτος ιεροκήρυκας της Αγίας Σοφίας Θ. Μετοχίτης “επικαλούμενος τους κεραυνούς του υψίστου” βγήκε έξαλλος στους δρόμους προειδοποιώντας τους πιστούς πολίτες για την συμφορά που θα προκαλούσε η άφιξη των αιρετικών Ελλήνων.

Ο Απόκαυκος προσποιούμενος ότι τους υποδέχεται, τους οδηγεί σ’ ένα κλειστό στρατόπεδο με την υπόσχεση ότι τις επόμενες ημέρες θα συζητούσαν για την άμυνα της αυτοκρατορίας. Την άλλη ημέρα έφθασαν στο στρατόπεδο διάφορα συνεργεία οικοδομών και ξυλουργών, προκειμένου να διαμορφώσουν τον χώρο χωρίζοντας τον σε μικρά διαμερίσματα.

Οι δεσμώτες μαθόντες ότι ο αιμοβόρος δούξ διεννοείτο να παραπέμπψη αυτούς έν σιγή είς τον βυθόν της θαλάσσης, διό και διήρει την φυλακήν είς ξύλινα δωμάτια, όπως τους αποχωρήση ανά δύο και τρείς και ούτως ανετώτερον εκτέλεση το σιγηλόν κακούργημα, απέλπιδες ρίπτονται κατ’ αυτού και ο μέν Ράλλης δια τεκτονικού οργάνου άποκεφαλισας εκρέμασεν επί των πύργων των κεφαλών αυτού είς θέαν του δήμου. Δυστυχώς οι πολίται διεγειρόμενοι υπό της βασιλίσσης και της χήρας του Αποκάυτου εισέβαλαν ακωλύτως είς τα ανάκτορα και κατέσφαξαν τους εν τω ναώ καταφυγόντες .

Σημείωση: Δεν φτάνει που οι «αιρετικοί» Έλληνες οικειοθελώς θέλησαν να βοηθήσουν τους βυζαντινούς χριστιανούς – τους σφάξανε για θρησκευτικούς λόγους, όταν ακούσανε τους μοναχούς.

πηγη: diadrastika.com

"Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης"



"Εκεί που φύτρωνε φλησκούνι και άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.

Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο τελεστήριο
τώρα πετάνε τ’ αποτσίγαρα οι τουρίστες
και το καινούργιο παν να δουν διυλιστήριο.

Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία
κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα
τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία
άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι ελάσματα.

Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.

Νίκος Γκάτσος,

Δευτέρα 24 Οκτωβρίου 2016

"ΧΑΙΡΕ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ, ΓΑΙΟΚΡΑΤΟΡΑ, ΜΕ ΤΑ ΜΠΛΕ ΜΑΛΛΙΑ ! ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΕ, ΚΑΛΟΣ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΚΑΙ ΝΑ ΒΟΗΘΑΣ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΚΑΡΑΒΙΑ" (Ομηρικός Ύμνος, ΧΧΙΙ, 6-7)




Μέχρι τον Προμηθέα, οι άνθρωποι σέρνονταν σαν μυρμήγκια στα ανήλιαγα και βαθιά τους σπήλαια μας λέει ο Αισχύλος: «κατώρυχες δ'έναιον ωστ'αήσυροι/μύρμηγκες άντρων εν μυχοίς ανηλίοις» (Αισχύλος, Προμηθέας Δεσμώτης, 452-54).  Μεταξύ των θείων δώρων που έφερε ο Προμηθέας στους ανθρώπους ήταν τα καράβια «θαλασσόπλαγκτα δ'ούτις άλλος αντ'εμού λινόπτερα  ηύρε ναυτίλων οχήματα» (Προμηθέας Δεσμώτης, 467-8)

Χιλιάδων χρόνων ναυτική παράδοση περικλείουν οι στίχοι του Αισχύλου.  Ο άνθρωπος, αυτός της Ανατολικής Μεσογείου και ιδιαίτερα του Αιγαίου, γνώρισε τη θάλασσα και έφτιαξε τα πρώτα καράβια πριν καλά-καλά κτίσει το σπίτι του στην ξηρά.

 Ακόμη και σήμερα διασχίζοντας το Αιγαίο πέλαγος και την ανοικτή θάλασσα καταλαβαίνουμε τα επίθετα "αφραδέων και αμηχάνων ανθρώπων" που χαρακτήριζαν τους ναυτικούς.  Γιατί η θάλασσα δεν αστειεύεται  και τα καράβια που πρώτα άνοιξαν τα "υγρά κέλευθα" του Ομήρου (τους ναυτικούς δρόμους) τόλμησαν το αδύνατο.

Οι αρχαίοι γνώριζαν την θάλασσα.  Αν πάρουμε μόνο λέξεις από τον Όμηρο, θα καταλάβουμε τη βαθιά γνώση που είχαν των  "άγνωστων" θαλασσών.  Από το εκφραστικό θαλασσινό λεξιλόγιο του Ομήρου λίγες λέξεις: Τα "ευρέα νώτα", "ευρέα κόλπον", ευρυπόροιο βένθεα (τα πλατιά μονοπάτια του βυθού), "πολυβενθή" (τα πολύ βαθιά), "πολιήν" (γκριζο-γάλαζη ), "οίνοπα" (σκούρο σαν το κρασί), "ηεροειδέα"(σκιασμένη από περαστικό σύννεφο¨), "απείρονα κυμαίνοντα" (με άπειρα κύματα), "ιχθυόεντα".

Ο Ποσειδώνας "πολιήν άλα ναιέμεν" (πήρε την γκριζογάλαζη θάλασσα), αλλά αυτός είναι που δίνει στους ναύτες το "ευπλοίην" αλλά και "όρσας αργαλέους ανέμους και κύματα μακρά και συνάγει νεφέλας, ταράσσει δε πόντον χερσί τρίαιναν ελών" (Οδύσσεια, XXIV, 110 και V 291-2). Ο Αχιλλέας μετά τη ταφή του Πατρόκλου "δοιοίς ήρατ' ανέμοισι, Βορέη και Ζεφύρω, και υπισχετο ιερά καλά". (Ιλιάδα ΧΧΙΙΙ 192).

"ΧΑΙΡΕ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ, ΓΑΙΟΚΡΑΤΟΡΑ, ΜΕ ΤΑ ΜΠΛΕ ΜΑΛΛΙΑ ! ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΕ, ΚΑΛΟΣ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΚΑΙ ΝΑ ΒΟΗΘΑΣ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΚΑΡΑΒΙΑ"  (Ομηρικός Υμνος, ΧΧΙΙ, 6-7)

Τα ταξίδια βασίζονταν αποκλειστικά στις γνώσεις και την εμπειρία των θαλασσοπόρων γύρω από τους ανέμους και τα θαλάσσια ρεύματα.
Σπάνια έβγαιναν στο πέλαγος το χειμώνα, ποτέ τη νύκτα και προτιμούσαν το ταξίδι τους με "λιγύν ούρον", ένα ελαφρό βορειοανατολικό άνεμο.

«Πενήντα μέρες μετά το ηλιοστάσιο όταν τελειώνει πλέον η εποχή της αφόρητης ζέστης, αυτή είναι η καταλληλότερη εποχή για ταξίδια». (Ησίοδος, Εργα και Ημέραι, 663-5)


Σάββατο 22 Οκτωβρίου 2016

Σκίτσο-γροθιά: 5χρονη ζωγράφιζε τον βιασμό της από ιερέα.


Πώς μια 5χρονη αποτύπωσε στο χαρτί τον βιασμό της από τον 54χρονο ιερέα, στον οποίο την έστελναν οι γονείς της για να μάθει αγγλικά...

Φρίκη. Αγωνία. Τρόμος. Λέξεις που πολλές φορές χάνουν τη σημασία τους. Οταν όμως αποτυπώνονται σε σκίτσο στο χαρτί από τα χέρια μιάς 5χρονης, το αποτέλεσμα είναι σοκαριστικό.

Ο λόγος για μια 5χρονη στη Βραζιλία, η οποία είχε πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης από τον 54χρονο ιερέα Joao da Silva και μην μπορώντας προφανώς να πει την αλήθεια στους γονείς της, ζωγράφιζε όσα της συνέβαιναν, με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες.

Η υπόθεση άρχισε να ξετυλίγεται όταν η μικρή είπε στους γονείς της ότι δεν ήθελε να πηγαίνει πια στα μαθήματα αγγλικών που παρέδιδε ο ιερέας. Εκείνοι, ανήσυχοι, πήγαν σε ψυχολόγο, που τους είπε ότι η κόρη τους μπορεί να έχει πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης και τους προέτρεψε να ψάξουν το δωμάτιό της και τα πράγματά της, για να βρούν κάποια σημάδια.

Ετσι οι γονείς της βρήκαν κρυμμένες στα βιβλία της έξι ζωγραφιές που αποτύπωναν εύγλωττα τη φρίκη που είχε ζήσει η κόρη τους στα χέρια του ιερέα. Μία από αυτές απεικονίζει έναν άντρα να είναι πάνω από ένα κοριτσάκι, που έχει μια έκφραση τρόμου στο πρόσωπό του.
\
Μια άλλη δείχνει ένα κορίτσι ξαπλωμένο σε κρεβάτι και έναν άντρα να την πιέζει ανάμεσα στα πόδια. Το κοριτσάκι σε αυτή τη ζωγραφιά φαίνεται σαν να ουρλιάζει από φόβο ή αγωνία. 

Μετά από την ανακάλυψη των γονιών, ο πατέρας ανέφερε το περιστατικό στην αστυνομία. 
Ο ιερέας κρατείται και ανακρίνεται από τις Αρχές με την κατηγορία της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης.

Πηγή: Mirror

Παρασκευή 21 Οκτωβρίου 2016

Ο Πειραϊκός θησαυρός της Τύνιδας


 Αναπαράσταση σε μικρογραφία του καραβιού που έφυγε από τον Πειραιά
φορτωμένο με κομψοτεχνήματα που διακοσμούσαν την πόλη.

Βρισκόμαστε την εποχή (86 π.Χ.) που ο Πειραιάς αντιμετωπίζει την ολοκληρωτική καταστροφή του από τον Σύλλα. Αν και αναφέρεται πως ο Πειραιάς καταστράφηκε εκ θεμελίων ως αντίποινα για την υποστήριξη των κατοίκων προς τον Πόντιο Αρχιστράτηγο Αρχέλαο, θα δούμε αναλυτικότερα ότι δεν ήταν μόνο αυτό.

Η καταστροφή αυτή υπήρξε ουσιαστικά και το τέλος του Πειραιά. Ο Σύλλας όμως φρόντισε πριν, να φορτώσει στα πλοία του τα ωραιότερα κομψοτεχνήματα που διακοσμούσαν την πόλη. Πλοία πολλά φορτώθηκαν (!) όχι μόνο με προτομές, αγάλματα και διακοσμητικά κατοικιών, αλλά με ολόκληρα τμήματα οικιών ακόμα, αφού ψηφιδωτά πατωμάτων, κολώνες και αετώματα και ότι άλλο μπορούσε να διαλυθεί (ακόμα και καταπέλτες της άμυνας της πόλης) και να μεταφερθεί μπήκε σε Ρωμαϊκά πλοία. Η λεηλασία δεν έγινε όπως αναφέρεται μόνο για αντίποινα από τον Σύλλα αλλά και με σκοπό τον πλουτισμό όπως θα δούμε πιο κάτω!

Στην Ρώμη πλήθος πλουσίων αγοραστών περίμεναν την άφιξη των καραβιών από τον Πειραιά που ήταν περιζήτητα, μεταξύ αυτών και ο Κικέρων! Πολλά από αυτά τα πλοία όμως δεν έφτασαν ποτέ εκεί. Ένα έγινε αργότερα γνωστό όταν τον Οκτώβριο του 1900 Έλληνες σφουγγαράδες εντόπισαν το ναυάγιο που έμεινε παγκοσμίως γνωστό ως το ναυάγιο των Αντικυθήρων.

Όμως δεν ήταν αυτό το μοναδικό πλοίο, αλλά ένα από τα πολλά που δεν έφθασαν στην Ρώμη!

Ένα ακόμα πλοίο φεύγοντας από τον Πειραιά, πέφτει σε σφοδρή καταιγίδα η οποία το οδηγεί στις ακτές της Βόρειας Αφρικής. Εκεί μένει για αιώνες βυθισμένο, όταν πάλι Έλληνες αλιείς σφουγγαριών με επικεφαλής τον Γιώργο Σούρδο, τον Ιούνιο του 1907, κάνουν γνωστό το ναυάγιο που βρίσκεται έξω από τις ακτές της Τυνησίας. Έτσι η εύρεση αυτή γίνεται γνωστή ως ναυάγιο της Mahdia. Ο Γάλλος Αρχαιολόγος Alfred Merlin Διευθυντής Αρχαιοτήτων στο τότε Γαλλικό Προτεκτοράτο της Τυνησίας, φυσικά δεν αφήνει την ευκαιρία να πάει χαμένη και από το 1907 έως το 1913 ανασύρει ότι μπορεί από τον βυθό, καθώς το μεγάλο βάθος και τα ρεύματα τον εμποδίζουν να ανασύρει το σύνολο του φορτίου! Μαρμάρινα και χάλκινα γλυπτά, έπιπλα πολυτελείας, κιονόκρανα, Ερμαϊκές κεφαλές και ότι άλλο μπορεί να φανταστεί κάποιος ανασύρθηκαν και αποτελούν σήμερα ιδιοκτησία του Εθνικού Μουσείου Μπαρντό της Τυνησίας (Musee National du Bardo).



ΕΠΙΠΛΑΤο καράβι αναχώρησε από τον Πειραιά, φορτωμένο ακόμα και με έπιπλα ιδιωτικών κατοικιών! (Φωτογραφία wikipedia)

Η ανακάλυψη αυτού του ναυαγίου σε βάθος 39 μέτρων (42 για μέτρων για άλλους) ακολουθείται από πλιάτσικο και λεηλασίες μέχρι που τελικά κινητοποιεί τις αρχές για την φύλαξή του.

Οι έξι υποβρύχιες επιχειρήσεις (1907-1913) όπως αναφέραμε έγιναν με την βοήθεια του Γαλλικού Ναυτικού που στήριζε οικονομικά το εγχείρημα καθώς το βάθος είναι μεγάλο, τα ρεύματα ισχυρά και ο βυθός αμμώδης που δημιουργούσε ομίχλη για πολύ ώρα μετά από κάθε ανατάραξη. Κατά την διάρκεια της έρευνας σοβαρά ατυχήματα συνέβησαν που έκαναν τους δύτες αρνητικούς στη συμμετοχή, ενώ κλήθηκαν ακόμα και εφευρέτες να βρουν λύσεις σε άλυτα προβλήματα που δημιουργεί ο βυθός. Τα πρώτα ευρήματα που βγαίνουν είναι έπιπλα και δύο ερμαϊκές στήλες.

Το 1948 οι εξερευνήσεις ξαναρχίζουν με την βοήθεια του Ζακ Υβ Κουστώ. Αυτή την φορά η υποβρύχια τεχνολογία είναι προχωρημένη. Εξάγονται μεταξύ άλλων 40 στήλες, ενώ το όλο εγχείρημα γυρίζεται ταινία με τίτλο «Ημερολόγιο» που προβάλλεται στο Φεστιβάλ των Καννών!

Το 1993 νέα εκστρατεία από Γερμανούς αυτή την φορά. Στις 31 Ιουλίου 2000 γίνονται τα εγκαίνια της έκθεσης «Θησαυροί της Μεσογείου» από το Εθνικό Μουσείο του Μπαρντό, που στην ουσία είναι μια παρουσίαση της αρπαγής καλλιτεχνημάτων του Σύλλα από τον Πειραιά!

Διακόσμηση και βίλες φτιαγμένα με πλιάτσικο και λεηλασία:

Όλη η επιστημονική κοινότητα είναι βέβαιη ότι το πλοίο ήταν τόσο βαριά φορτωμένο που ήταν ανίκανο για πλεύση με αποτέλεσμα την βύθιση. Φυσικά όλα τα πλοία του Σύλλα άρπαξαν τα πάντα από έναν Πειραιά πλούσιο σε κομψοτεχνήματα, σπίτια, έπιπλα, γλυπτά, δημόσια και ιδιωτικά έργα τέχνης. Για να καταλάβουμε το μέγεθος της λεηλασίας να αναφέρουμε ότι μετά την καταστροφή Αθήνας και Πειραιά, η επίδειξη της λεηλασίας έγινε στην Ρώμη τέχνη, όπου η απόκτηση έργων γίνεται από τους πλούσιους Ρωμαίους ένα είδος κοινωνικής αναγνώρισης. Έτσι τα κλεμμένα τοποθετούνται μπροστά από τις οικίες τους ώστε να είναι διακριτά από όλους! Αυτό αποδεικνύεται και από τις επιστολές που αντάλλαξαν ο Αττικός με τον Κικέρωνα με θέμα τις βίλες τους !!!

Η μανία για απόκτηση όλων και περισσότερων αντικειμένων (όποια κι αν ήταν αυτά) οδηγούσε σε νέο πλιάτσικο τους κερδοσκόπους, αφού οι αγοραστές πλήρωναν όσο όσο για την διακόσμηση των κήπων τους και των εξοχικών τους κατοικιών!

Το εμπόριο έργων τέχνης μέσω πλιάτσικου γεννήθηκε από τον Σύλλα, κόστιζε ελάχιστα σε σχέση με την πληρωμή τεχνίτη να το κατασκευάσει και αποτελούσε χόμπι της Ρωμαϊκής Ελίτ.



διακόσμηση κήπουΑναπαράσταση Ρωμαϊκού κήπου με προτομές, συντριβάνια και διακοσμητικά κήπου που βρέθηκαν στο ναυάγιο του πλοίου που έφυγε φορτωμένο από τον Πειραιά, μετά την λεηλασία από τον Σύλλα! (Φωτογραφία από Wikipedia)



Λεηλασία με επιβεβαίωση από τον ίδιο τον Πειραιά:

Η αναχώρηση του πλοίου από τον Πειραιά, επιβεβαιώθηκε αργότερα όταν το 1959 στην συμβολή των οδών Βασ. Γεωργίου Α΄ και Φίλωνος στον Πειραιά, βρέθηκαν τα χάλκινα αγάλματα προετοιμασμένα και θαμμένα όχι για να μεταφερθούν όπως μέχρι σήμερα λέγεται, αλλά για να προστατευθούν από την αρπαγή του Σύλλα! Οι αρχαίοι κάτοικοι του μεγάλου λιμένα, γνώριζαν την τάση των Ρωμαίων για αρπαγή και τα έκρυψαν κατά την διάρκεια της μεγάλης πολιορκίας. Η περίπτωση του 1959 φυσικά είναι δυνατόν να μην είναι η μοναδική πράξη διάσωσης !

Βεβαιότητα για το λιμάνι αναχώρησης όχι όμως για το λιμάνι προορισμού:

Και αν η επιστημονική κοινότητα είναι βέβαιη ότι το πλοίο αναχώρησε από τον Πειραιά, ωστόσο υπάρχουν αμφισβητήσεις για τον προορισμό του που για κάποιους θεωρείται η Ρώμη, αλλά για άλλους η Καμπανία. Η αξία του φορτίου του υπολογίζεται σε 857.000 ρωμαϊκά νομίσματα εποχής, ενώ μια από τις εκδοχές είναι ότι το φορτίο ήταν ήδη πληρωμένο από πλούσιο Ρωμαίο, με σκοπό να μεταφερθεί στις βίλες του, με πρώτο προορισμό την επαρχία Μούρθια της Ισπανίας και η άλλη κάπου στην Βόρεια Αφρική!

Ένας όροφος Πειραιάς:

Οι θάλαμοι που παρουσιάζουν τα εκθέματα του ναυαγίου Mahdia φτάνουν τους έξι στον πρώτο όροφο του Μουσείου. Το κόστος διατήρησης των εκθεμάτων ήταν υψηλό για την Τυνησία. Για τον σκοπό αυτό το 1987 συνεργάστηκε με το Rheinisches Landesmuseum Bonn (Μουσείο Βόννης).

Η συνεργασία αυτή περιελάμβανε αποκαταστάσεις των έργων από την διάβρωση της θάλασσας με αντάλλαγμα την επίδειξη των έργων στην Γερμανία, όπως πραγματικά έγινε δύο φορές το 1994 και 1995.Ένας από τους θαλάμους του Μουσείου, περιλαμβάνει τα εκθέματα που εξήγαγε ο Ζακ ΥΒ Κουστώ και που αφορά μέρη του ίδιου του πλοίου.

Το φορτίο του Ναυαγίου:

Μεγάλο μέρος του φορτίου ήταν από Μάρμαρο το οποίο διαβρώθηκε λόγω της παραμονής τους για χρόνια μέσα στο νερό. Πρόκειται για μάρμαρο Πεντέλης αλλά και Παριανό Μάρμαρο. Να καταγράψουμε ότι ο Σύλλας κατέκαυσε τον Πειραιά όταν δεν μπορούσε να κλέψει οτιδήποτε άλλο. 70 κίονες είχαν φορτωθεί μόνο σε ένα πλοίο! Κι αν σήμερα οι κίονες αυτοί είναι κομματιασμένοι οφείλεται στο μεγάλο βάρος τους και στην αδυναμία να ανασυρθούν από το μεγάλο βάθος! Ο Σύλλας τους είχε αρπάξει και φορτώσει ολόκληρους!


70 ΚΙΟΝΕΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΝΑΥΑΓΙΟ2Γλυπτά που εκτιμάται από τον τρόπο κατασκευής τους ότι διακοσμούσαν ιερά και τοίχους ιδιωτικών κατοικιών. Ένα από αυτά είναι η προτομή της Αφροδίτης με παριανό μάρμαρο.

Επίσης μπρούτζινα γλυπτά, όπως Ερμαϊκή στήλη και άλλα πολλά που δεν είναι δυνατόν να περιγραφούν εδώ καθώς όπως αναφέραμε, τα εκθέματα καλύπτουν έναν ολόκληρο όροφο Μουσείου.


ΕΡΜΑΊΚΕΣ ΣΤΥΛΕΣΜετά την καταστροφή του Σύλλα η καταστροφή της αδιαφορίας:

Σήμερα το Μουσείο του Μπαρντό Τυνησίας αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα Μουσεία της Μεσογείου σε εκθέματα που κατά κύριο λόγο οφείλονται στο ναυάγιο της Mahdia. Στον Πειραιά φυσικά πλήρης άγνοια και αδιαφορία καλύπτει το κυρίαρχο αυτό γεγονός πλην ίσως των ειδικών αρχαιολόγων που ασχολούνται με το αντικείμενο αυτό.

Παρακολουθήστε την ταινία του ZDF με τίτλο «Βυθισμένη Ιστορία». Αφορά όλο το ιστορικό του ναυαγίου που βρέθηκε το 1907



Πέμπτη 20 Οκτωβρίου 2016

Πολύμνια: Η μούσα προστάτιδα των Ιερών Ύμνων



Οι Μούσες στην αρχαία ελληνική μυθολογία είναι εννέα αρχαίες θεότητες. Ο Απόλλωνας ήταν ο ηγέτης τους (Απόλλων Μουσηγέτης). Αρχικά οι θεότητες αυτές ήταν νύμφες του βουνού και των νερών.

Ο Ησίοδος στη Θεογονία αφηγείται:

«Η Μνημοσύνη κοιμήθηκε στην Πιερία με το γιο του Κρόνου και γέννησε αυτές τις παρθένες που μας κάνουν να ξεχνάμε τα βάσανά μας και απαλύνουν τους πόνους μας. Εννιά νύχτες συνέχεια ο συνετός Δίας ανεβαίνοντας στο ιερό κρεβάτι του, κοιμότανε δίπλα στη Μνημοσύνη, μακριά απ’ όλους τους αθανάτους.

Ύστερα από ένα χρόνο, όταν οι εποχές και οι μήνες είχαν συμπληρώσει τον κύκλο τους η Μνημοσύνη γέννησε εννιά κόρες, που όλες τις μάγευε η μουσική…».

Η Πολύμνια, στην Ελληνική μυθολογία, ήταν η Μούσα των ιερών ύμνων, της ευγλωττίας, της σοβαρής και θρησκευτικής ποίησης.

Ήταν η Μούσα των ύμνων ή των ασμάτων που ψάλλονται προς τιμή των θεών και των ηρώων.

Ταυτίζονταν με τη Μνημοσύνη, διότι στα αγάλματα παρουσιάζεται σε στάση διαλογισμού και ανάμνησης.

Στη ρωμαϊκή εποχή θεωρήθηκε προστάτιδα της μιμικής τέχνης. η μούσα της ιερής ποίησης.

Η αρχαιότερη παράδοση τη θέλει προστάτρια των ύμνων από το συνθετικό πολύ + ύμνος επειδή υμνεί πολλούς ανθρώπους. Κατά τη νεότερη όμως παράδοση, η οποία ετυμολογεί το όνομά της από το πολύ + μνεία, βοηθά στην εύκολη μάθηση και την απομνημόνευση ή από το πολλών και μνήμη, επειδή μνημονεύει πολλούς στην ιστορία.

Έτσι, η Πολύμνια συγχέεται σχεδόν με τη Μνημοσύνη και τα αγάλματά της που σώθηκαν μέχρι σήμερα επιβεβαιώνουν την ερμηνεία αυτή.

Σε αυτά παριστάνεται πάντοτε σαν να κατέχεται από κάποια βαθιά σκέψη και ανάμνηση.

Είναι μία πολύ σοβαρή γυναίκα, συλλογισμένη και στοχαστική.

Συχνά κρατά το δάχτυλό της μπροστά στα χείλη και αυτό αυξάνει τη σιωπηλή έκφραση της μορφής της. Μια τρίτη ιδιότητα, αυτή της προστάτιδας της μιμικής τέχνης, της δόθηκε κατά τους τελευταίους αιώνες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας:

Επίσης, η Πολύμνια είναι μερικές φορές γνωστή και ως η Μούσα της γεωμετρίας, της γεωργίας και της γραμματικής.

Συνήθως απεικονίζεται φορώντας μακρύ μανδύα και πέπλο, στοχαστική και έχοντας εναποθέσει τον αγκώνα της σε ένα μαξιλάρι. Φέρνει αθάνατη φήμη στους συγγραφείς,

Τη ζωγράφιζαν να κοιτά προς τον Ουρανό με στεφάνι από δάφνη και μαργαριτάρια στο κεφάλι, λευκό φόρεμα, με τη λύρα στα χέρια της και την επιγραφή “Πολυμνίς Μύθους”.

Ὕμνος εἰς Δία - ΚΛΕΑΝΘΗΣ



Πρώτε των θεών, πολυώνυμε, παντοτινή εξουσία,
αρχή της πλάσης, που όλα εσύ τα κυβερνάς με νόμο,
ω Δία, σε χαιρετώ· γιατί κάθε θνητός εσένα
είναι σωστό ναπροσφωνεί· βαστούμε απ᾽ τη γενιά σου·
απ᾽ όσα πλάσματα στη γη ζουν και σαλεύουν, μόνοι5
εμείς είμαστε ομοίωμα του σύμπαντος· για τούτο
σε υμνώ, γι᾽ αυτό θα τραγουδώ τη δύναμή σου πάντα.

Ναι, ο κόσμος όλος, ως γυρνά γύρω απ᾽ τη γη, ακλουθάει
τους ορισμούς σου, πρόθυμα στην εξουσία σου σκύβει·
αλλά κρατάς κι ένα βοηθό στ᾽ ανίκητά σου χέρια,
το κοφτερό, πάντ᾽ άγρυπνο, φλογάτο αστροπελέκι·10
πέφτει, χτυπάκαι τρέμουνε τα πάντα μες στην πλάση.

Με αυτό καθοδηγείς το νου, που τρέχει μέσα σε όλα,
που σμίγει -φως- και με μικρά και με μεγάλα φώτα
και που η πνοή του διαπερνά του κόσμου βάθη και ύψη.
Έτσι των όλων βασιλιάς ανώτατος εσύ ᾽σαι,
δίχως εσέ, ω θεέ, στη γη δε γίνεται έργο ούτ᾽ ένα15
ούτε στο πέλαγο ή ψηλά μέσα στο θείον αιθέρα,
έξω όσα κάνουν οι κακοί μες στην ανεμυαλιά τους.

Ολοκληρώνεις τα λειψά, σε τάξη βάζεις και όσα
δεν έχουνε, για σε αρεστά και τα δυσάρεστα είναι.
Γιατί όλα εσύ, καλά ή κακά, τα ᾽σμιξες έτσι σε ένα,20
ώστε ένα αιώνιο νόημα να υπάρχει για όλα·1 όσοι είναι
κακοί θνητοί, το διώχνουνε, ζητούν να το ξεφύγουν·
τρελοί, που, ενώ αγαθά ποθούνε πάντα ν᾽ αποχτήσουν,
του θεού το νόμο τον κοινό δε βλέπουν, δεν ακούνε·

που αν τον ακλούθααν, λογικά κι ευγενικά θα ζούσαν.25
Μα αυτοί, οι ανόητοι, στο κακό χιμούν, καθένας σε άλλο·
τούτοι τη δόξα κυνηγούν -μαύρο κυνήγι-, εκείνοι
χωρίς μια στάλα συστολή στα κέρδη έχουν το νου τους
κι άλλοι στην καλοπέραση, στις ηδονές της σάρκας.

Πασκίζουν ανειρήνευτα, μια δω μια κει, και φτάνουν30
σε τέρμα αντίθετο εντελώς, απ᾽ ό,τι πεθυμούσαν.

Δία των νεφών, των κεραυνών, Δία δωρητή των πάντων,
φύλαε τον κόσμο απ᾽ τη φριχτήν ανεγνωμιά· πατέρα,
σκόρπα την πέρ᾽ απ᾽ τις ψυχές, και κάμε νά ᾽βρουν όλοι
το νου, που δίκια εσύ μ᾽ αυτόν τα πάντα τιμονεύεις.35

Έτσι, τιμώντας μας, κι εσύ τιμή από μας θα λάβεις:
θα υμνούμε αιώνια τα έργα σου, σαν που οι θνητοί χρωστούνε·
προνόμιο ανώτερο απ᾽ αυτό θνητοί ή θεοί δεν έχουν:
κατά το δίκιο ν᾽ ανυμνούν το νόμο τον παγκόσμιο.

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:

κύδιστ᾽ ἀθανάτων, πολυώνυμε παγκρατὲς αἰεί,
Ζεῦ, φύσεως ἀρχηγέ, νόμου μετὰ πάντα κυβερνῶν,
χαῖρε· σὲ γὰρ καὶ πᾶσι θέμις θνητοῖσι προσαυδᾶν.
ἐκ σοῦ γὰρ γενόμεσθα, θεοῦ μίμημα λαχόντες
5 μοῦνοι, ὅσα ζώει τε καὶ ἕρπει θνήτ᾽ ἐπὶ γαῖαν·
τῷ σε καθυμνήσω, καὶ σὸν κράτος αἰὲν ἀείσω.
σοὶ δὴ πᾶς ὅδε κόσμος ἑλισσόμενος περὶ γαῖαν
πείθεται ᾗ κεν ἄγῃς, καὶ ἑκὼν ὑπὸ σεῖο κρατεῖται·
τοῖον ἔχεις ὑποεργὸν ἀνικήτοις ἐνὶ χερσὶν
10 ἀμφήκη πυρόεντ᾽ αἰειζώοντα κεραυνόν·
τοῦ γὰρ ὑπὸ πληγῇς φύσεως πάντ᾽ ἔργα βέβηκεν,
ᾧ σὺ κατευθύνεις κοινὸν λόγον, ὃς διὰ πάντων
φοιτᾷ μιγνύμενος μεγάλῳ μικροῖς τε φάεσσιν ***
{ὡς τόσσος γεγαὼς ὕπατος βασιλεὺς διὰ παντός.}
15 οὐδέ τι γίγνεται ἔργον ἐπὶ χθονὶ σοῦ δίχα, δαῖμον,
οὔτε κατ᾽ αἰθέριον θεῖον πόλον, οὔτ᾽ ἐνὶ πόντῳ,
πλὴν ὁπόσα ῥέζουσι κακοὶ σφετέραισιν ἀνοίαις.
ἀλλὰ σὺ καὶ τὰ περισσὰ ἐπίστασαι ἄρτια θεῖναι,
καὶ κοσμεῖν τἄκοσμα, καὶ οὐ φίλα σοὶ φίλα ἐστίν.
20 ὧδε γὰρ εἰς ἓν πάντα συνήρμοκας ἐσθλὰ κακοῖσιν,
ὥσθ᾽ ἕνα γίγνεσθαι πάντων λόγον αἰὲν ἐόντα,
ὃν φεύγοντες ἐῶσιν ὅσοι θνητῶν κακοί εἰσιν,
δύσμοροι, οἵ τ᾽ ἀγαθῶν μὲν ἀεὶ κτῆσιν ποθέοντες
οὔτ᾽ ἐσορῶσι θεοῦ κοινὸν νόμον οὔτε κλύουσιν,
25 ᾧ κεν πειθόμενοι σὺν νῷ βίον ἐσθλὸν ἔχοιεν·
αὐτοὶ δ᾽ αὖθ᾽ ὁρμῶσιν ἄνοι κακὸν ἄλλος ἐπ᾽ ἄλλο,
οἳ μὲν ὑπὲρ δόξης σπουδὴν δυσέριστον ἔχοντες,
οἳ δ᾽ ἐπὶ κερδοσύνας τετραμμένοι οὐδενὶ κόσμῳ
ἄλλοι δ᾽ εἰς ἄνεσιν καὶ σώματος ἡδέα ἔργα
30 . . . . . . . . . . . . . ἐπ᾽ ἄλλοτε δ᾽ ἄλλα φέροντα,
σπεύδοντες μάλα πάμπαν ἐναντία τῶνδε γενέσθαι.
ἀλλὰ Ζεῦ πάνδωρε κελαινεφὲς ἀργικέραυνε,
ἀνθρώπους ῥύου ‹μὲν› ἀπειροσύνης ἀπὸ λυγρῆς,
ἣν σύ, πάτερ, σκέδασον ψυχῆς ἄπο, δὸς δὲ κυρῆσαι
35 γνώμης, ᾗ πίσυνος σὺ δίκης μέτα πάντα κυβερνᾷς,
ὄφρ᾽ ἂν τιμηθέντες ἀμειβώμεσθά σε τιμῇ,
ὑμνοῦντες τὰ σὰ ἔργα διηνεκές, ὡς ἐπέοικε
θνητὸν ἐόντ᾽, ἐπεὶ οὔτε βροτοῖς γέρας ἄλλο τι μεῖζον
οὔτε θεοῖς, ἢ κοινὸν ἀεὶ νόμον ἐν δίκῃ ὑμνεῖν.


Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2016

Κασταλία, η ιερή πηγή των Δελφών



Από τους πρόποδες του βράχου Φλεμπούκου στους Δελφούς πηγάζει από την αρχαιότητα η Κασταλία πηγή. Ήταν αφιερωμένη στον θεό Απόλλωνα, και σύμφωνα με τη μυθολογία, πήρε το όνομα της από την νύμφη που πνίγηκε στα νερά της, για να αποφύγει τον θεό του Ήλιου.

Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του φαραγγιού των Φραιαδριάδων και καταλήγει στη κοιλάδα του Πλειστού, όπου βρισκόταν η φωλιά του προστάτη του μαντείου, Πύθωνα. Ο Πύθωνας ήταν γιος της Γαίας και είχε μορφή ερπετού. Προστάτευε την πηγή και το μαντείο και προσπάθησε να εμποδίσει τη γέννηση του Απόλλωνα. Δεν τα κατάφερε όμως, και ο θεός Απόλλωνας τον εκδικήθηκε τέσσερις μέρες μετά τη γέννηση του. Τον σκότωσε με βέλη του Ήφαιστου και φύλαξε τα κόκαλα του στο μαντείο των Δελφών.

Το νερό της πηγής έφτανε μέσα από έναν αγωγό στην ομώνυμη κρήνη. Στην περιοχή των Δελφών ανακαλύφτηκαν συνολικά δύο βρύσες. Η πρώτη χρονολογείται στο 600-590 π.Χ. και η δεύτερη, η οποία σώζεται σε καλύτερη κατάσταση, τον 1ο αι. π.Χ. Η παλαιότερη βρισκόταν κοντά στο Ιερό του Απόλλωνα, είχε ορθογώνιο σχήμα και χάλκινους κρούνους λεοντοκεφαλής.

Η νεότερη κρήνη ήταν μεγαλύτερη και βρίσκεται σε κοντινή απόσταση, 50 μέτρα ψηλότερα από την παλιά. Ήταν λαξευμένη πάνω στο βράχο και τριγύρω της υπήρχαν κόγχες για να κρεμούν οι πιστοί τα αναθήματα τους.

Είχε συνολικά επτά χάλκινους κρούνους και μια πλακόστρωτη αυλή την περιτριγυρίζει. Την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η βρύσες της πηγής αναμορφώθηκαν από τους Ρωμαίους.

Για να πάρουν οι πιστοί τον περιβόητο χρησμό από την Πυθία έπρεπε πρώτα να εξαγνιστούν. Εκτός από τη συγκεκριμένη διατροφή που έπρεπε να ακολουθούν και τις θυσίες που έπρεπε να κάνουν, πλενόντουσαν στην ιερή πηγή. Το νερό της Κασταλίας πηγής συνέβαλε σημαντικά στην ομαλή λειτουργία του μαντείου.


Εκεί πλενόταν η ιέρεια πριν δώσει τους χρησμούς και με το νερό της καθάριζαν το σημαντικότερο μνημείο, το ναό του Απόλλωνα. Οι χρησμοί του μαντείου των Δελφών καθόριζαν την κατάσταση της χώρας και για πολλά χρόνια αποτέλεσε το θρησκευτικό κέντρο της αρχαιότητας.

Από τους Δελφούς οι Σπαρτιάτες πήραν χρησμό ότι θα νικήσουν τον Πελοποννησιακό πόλεμο και από εκεί οι Έλληνες έπαιρναν συμβουλές για το μέλλον.

Πρόσφατα ο Δήμος Δελφών και η Περιφέρεια κατέθεσαν υποψηφιότητα ώστε οι Δελφοί να γίνουν η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2021.

ΕΙΣ ΕΡΜΗΝ, ΟΜΗΡΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ, ΚΛΑΣΙΚΑ


`Ερμήν ύμνει Μούσα Διός καί Μαιάδος υιόν,
Κυλλήνης μεδέοντα καί 'Αρκαδίης πολυμήλου,
άγγελον αθανάτων εριούνιον, όν τέκε Μαία
νύμφη εϋπλόκαμος Διός εν φιλότητι μιγείσα αιδοίη.
.................................................................................

Μούσα, τραγούδα τον Ερμή, το γιο του Δία και της Μαίας,
της πολυπρόβατης τ' Αρκάδα γης και της Κυλλήνης ρήγα,
τον τετραπέρατο μηνύτορα των αθανάτων όλων,
που νύμφη γέννησε  ωριοπλέξουδη η Μαία με το Δία
η τιμημένη ερωτοσμίγοντας................................

καί τότ' εγείνατο παίδα πολύτροπον, αιμυλομήτην,
ληϊστήρ', ελατήρα βοών, ηγήτορ' ονείρων,
νυκτός οπωπητήρα, πυληδόκον, ός τάχ' έμελλεν
αμφανέειν κλυτά έργα μετ' αθανάτοισι θεοίσιν.
ηώος γεγονώς μέσω ήματι εγκιθάριζεν,
εσπέριος βούς κλέψεν εκηβόλου 'Απόλλωνος,
τετράδι τή προτέρη τή μιν τέκε πότνια Μαία.
..................................................................................

κι έναν η ξωθιά του 'καμε γιο πανούργο
κουρσάρο, ονειροκλειδοκράτορα, πολύβουλο, πορτιέρη,
κλεφτοβοϊδά, νυχτοβιγλάτορα που 'μελλε σε λιγάκι
περίφημα μες τους αθάνατους να φανερώσει έργα.
Χαραυγογέννητος κιόλα έπαιζε το γιόμα την κιθάρα.
του μακρορίχτη Φοίβου αποσπερού έκλεψεν τις γελάδες
κι η Μαία η σεπτή τον γέννησε στις τέσσερις του μήνα.
.................................................................................

'Ηέλιος μέν έδυνε κατά χθονός ωκεανόν δέ
αυτοίσίν θ' ίπποισι καί άρμασιν, αυτάρ άρ' `Ερμής
Πιερίης αφίκανε θέων όρεα σκιόεντα,
ένθα θεών μακάρων βόες άμβροτοι αύλιν έχεσκον
βοσκόμεναι λειμώνας ακηρασίους ερατεινούς.
τών τότε Μαιάδος υιός εΰσκοπος 'Αργειφόντης
πεντήκοντ' αγέλης απετάμνετο βούς εριμύκους.
πλανοδίας δ' ήλαυνε διά ψαμαθώδεα χώρον
ίχνι' αποστρέψας: δολίης δ' ου λήθετο τέχνης
αντία ποιήσας οπλάς, τάς πρόσθεν όπισθεν,
τάς δ' όπιθεν πρόσθεν, κατά δ' έμπαλιν αυτός έβαινε.
..................................................................................

Στους κόρφους βύθιζε τ' Ωκεανού κάτω απ' την γην ο ήλιος
με τ' αλογά του και τ' αμάξι του, σύντας στα ησκιωμένα
βουνά της Πιερίας ο Ερμής τρέχοντας έφτασε όπου
των εύτυχων θεών τ' αθάνατα σταυλίζουνταν τα βόδια
κι έβοσκαν στα χορταροσκέπαστα, τ' αθέριστα λιβάδια.
Της Μαίας τότ' ο γιος ο ξάγρυπνος Αργοφονιάς, πενήντα
κεφάλια απ' το κοπάδι ξέκοψε βαριόμουγκρες γελάδες.
Τις πήγαινεν απ' αμμουδότοπους, σε δρόμους - μονοπάτια -
τα κωλοπίσω, και την πονηρή τέχνη του δεν ξεχνούσε,
και των βοδιών τις μπρος τις πατησιές αντίστρεψεν οπίσω
τις πίσω μπρος κι ατός κατόπι τους κανονικά δρομούσεν.
...................................................................................
 
τόν δέ γέρων ενόησε δέμων ανθούσαν αλωήν
ιέμενον πεδίον δέ δι' 'Ογχηστόν λεχεποίην:
τόν πρότερος προσέφη Μαίης ερικυδέος υιός:
ώ γέρον ός τε φυτά σκάπτεις επικαμπύλος ώμους,
ή πολυοινήσεις εύτ' άν τάδε πάντα φέρησι
καί τε ιδών μή ιδών είναι καί κωφός ακούσας,
καί σιγάν, ότε μή τι καταβλάπτη τό σόν αυτού.
.................................................................................

Γέροντας κάποιος, που εδούλευε, στ' αμπέλια τ' ανθισμένα
τον είδε, όταν στην παχειολίβαδη την Ογχηστός περνούσε.
και τότε ο γιος της κοσμοξάκουστης της Μαίας του 'πε πρώτος:
"Γέροντα, που τ' αμπέλια με γυρτούς τους ώμους ξελακκώνεις,
πολύ θα σου χαρίσουνε κρασί, σα θα καρποφορήσουν.
Όμως μη βλέπε, γέρο, βλέποντας κι ακούγοντας μην άκου,
και σώπαινε, μια και ζημιά καμιά δε γίνεται σ' εσένα".
..................................................................................


 Κυλλήνης δ' αίψ' αύτις αφίκετο δία κάρηνα
όρθριος.................................................................

Το σύναυγο στις θεϊκές κορφές έφτασε της Κυλλήνης
..................................................................................
 
εσσυμένως δ' άρα λίκνον επώχετο κύδιμος `Ερμής:
σπάργανον αμφ' ώμοις ειλυμένος ηΰτε τέκνον
νήπιον εν παλάμησι περ' ιγνύσι λαίφος αθύρων
κείτο, χέλυν ερατήν επ' αριστερά χειρός εέργων.
μητέρα δ' ουκ άρ' έληθε θεάν θεός, είπέ τε μύθον:
τίπτε σύ ποικιλομήτα πόθεν τόδε νυκτός εν ώρη
έρχη αναιδείην επιειμένε; νύν σε μάλ' οίω
ή τάχ' αμήχανα δεσμά περί πλευρήσιν έχοντα
Λητοΐδου υπό χερσί διέκ προθύροιο περήσειν,
ή σέ φέροντα μεταξύ κατ' άγκεα φηλητεύσειν.
έρρε πάλιν: μεγάλην σε πατήρ εφύτευσε μέριμναν
θνητοίς ανθρώποισι καί αθανάτοισι θεοίσι.
Τήν δ' `Ερμής μύθοισιν αμείβετο κερδαλέοισι:
μήτερ εμή τί με ταύτα † τιτύσκεαι † ηΰτε τέκνον
νήπιον, ός μάλα παύρα μετά φρεσίν αίσυλα οίδε,
ταρβαλέον καί μητρός υπαιδείδοικεν ενιπάς;
αυτάρ εγώ τέχνης επιβήσομαι ή τις αρίστη
βουκολέων εμέ καί σέ διαμπερές
.................................................................................

ει δέ μ' ερευνήσει Λητούς ερικυδέος υιός,
άλλο τί οι καί μείζον οΐομαι αντιβολήσειν.
είμι γάρ εις Πυθώνα μέγαν δόμον αντιτορήσων:
.................................................................................

Με βιάση στο μπεσίκι του ο Ερμής, ο δοξαστός εχώθη.
και με τα σπαργανάκια του τους δυο τυλίγοντας τους ώμους
αναπαυόταν, σα μικρό παιδί, και με το σκέπασμά του
έπαιζε κι έκρυβε στ' αριστερό πλευρό του τη χελώνα.
Μα τη θεά - τη μάνα του - ο θεός δεν ξέφυγε και του 'πε:
"Τι έκανες; Κι από πού, παμπόνηρο, φτάνεις με τόση αναίδεια
μεσάνυχτα; Θαρρώ στα σίγουρα τώρα ή την πόρτα τούτη
θα διαβείς μ' ανίκητα δεσμά σφιγμένα στα πλευρά σου
ολόγυρα απ' το τέκνο της Λητώς ή και ληστής στις άγριες
χαράδρες να γινείς γιατί ως εκεί θα σ' οδηγήσει εκείνος.
Χάσου από μπρος μου! ο πατέρας σου σ' έσπειρε για μεγάλη
σκοτούρα των αιώνιων των θεών και των θνητών ανθρώπων".
Και ζυγιασμένη απόκριση ο Ερμής έδωκε τότε κι είπε:
"Γιατί με λόγια, μάνα μου, πικρά με κατσαδιάζεις έτσι;
λες άβουλο και δύστυχο παιδί να 'μουν που 'χει στο νου του
πολύ καλές αρχές, μα το δειλιούν της μάνας του οι φοβέρες;
Όμως εγώ δουλειά την πιο καλή, θα κάμω το καλό μου,
και το δικό σου πάντα το καλό ζητώντας
....................................................................................
Κι αν της Λητώς της δοξαστής ο γιος, ψάξει να βρει πού είμαι
θαρρώ πολύ χειρότερα κακά, πως θα τον βρουν ακόμα.
Θα πάω στην Πυθώ γυαλιά - καρφιά, να κάνω τη μεγάλη
την κατοικιά του.....................................................

ένθ' επεί εξερέεινε μυχούς μεγάλοιο δόμοιο
Λητοΐδης μύθοισι προσηύδα κύδιμον `Ερμήν:
'~Ω παί ός εν λίκνω κατάκειαι, μήνυέ μοι βούς
θάττον: επεί τάχα νώϊ διοισόμεθ' ου κατά κόσμον.
ρίψω γάρ σε βαλών ες Τάρταρον ηερόεντα,
εις ζόφον αινόμορον καί αμήχανον: ουδέ σε μήτηρ
ες φάος ουδέ πατήρ αναλύσεται, αλλ' υπό γαίη
ερρήσεις ολίγοισι μετ' ανδράσιν ηγεμονεύων.
Τόν δ' `Ερμής μύθοισιν αμείβετο κερδαλέοισι:
...............................................................................

 Σαν της μεγάλης της σπηλιάς εκεί, καλόψαξε τις άκρες,
αυτά στο δοξασμένο τον Ερμή, λέει της Λητώς ο γόνος:
"Μπέμπη, που χώθεις στο μπεσίκι σου, πες μου αμέσως που 'ναι
τα βόδια μου, τι θα 'ταν άπρεπο, να τσακωθούμε οι δυο μας.
στο μαύρο τον Τάρταρο αρπώντας σε, θα ρίξω στο σκοτάδι,
που φέρνει δυστυχιά ανεβάσταγη. κι ούτε ο γονιός σου κι ούτε
η μάνα σου θα μπορούνε αποκεί, στο φως να σε οδηγήσουν,
μον θα γυρίζεις κάτω από τη γη, αφέντης μόνο σ' ήσκιους".
Και ζυγιασμένη απόκριση ο Ερμής του 'δωκε τότε...
..................................................................................

'`Ως άρ' έφη καί πυκνόν από βλεφάρων αμαρύσσων
οφρύσι ριπτάζεσκεν ορώμενος ένθα καί ένθα,
μάκρ' αποσυρίζων, άλιον τόν μύθον ακούων.  
 ..................................................................................

Είπε και βλέμματα απ' τα φρύδια του κάτω λαμπρά πετούσε
και σ' όλες τις μεριές κοιτάζοντας εσούφρωνε τα φρύδια,
και σαν π' ακούει λόγια μάταια, εσφύριζε συνέχεια.
...................................................................................

 τόν δ' απαλόν γελάσας προσέφη εκάεργος 'Απόλλων:
'~Ω πέπον ηπεροπευτά δολοφραδές ή σε μάλ' οίω
πολλάκις αντιτορούντα δόμους εύ ναιετάοντας
έννυχον....................................................................

Κι ο μακροδόξαρος Απόλλωνας του 'πεν αχνογελώντας:
"Ρε κούτσικο! γεμάτο πονηριές, ρε απατεωνίσκο!
πολλές πιστεύω πλούσιες κατοικιές θα διαγουμίσεις νύχτα
.................................................................................

 αλλ' άγε, μή πύματόν τε καί ύστατον ύπνον ιαύσης,
εκ λίκνου κατάβαινε μελαίνης νυκτός εταίρε.
τούτο γάρ ούν καί έπειτα μετ' αθανάτοις γέρας έξεις:
αρχός φηλητέων κεκλήσεαι ήματα πάντα.
....................................................................................

Μ' αν για στερνή, ολόστερνη φορά, να κοιμηθείς δεν θέλεις,
εμπρός κατέβα απ' το μπεσίκι σου, σύντροφε μαύρης νύχτας!
Ωστόσο αποδώ και μπρός τιμή μέσα στους αθανάτους
τους άλλους θα 'χεις. αρχιλήσταρχος για πάντα θα καλείσαι!
..................................................................................

( Στιγμιότυπα από τους 580 στίχους του ύμνου )

Οι Ομηρικοί Ύμνοι ήδη απ' την εποχή των Περσικών πολέμων δεν θεωρούνται έργα του Ομήρου αλλά του 7ου και 6ου αι. π.Χ. Η τύχη μας διαφύλαξε 34 Ομηρικούς Ύμνους, απ' τους οποίους αξίζει να ξεχωρίσουμε τέσσερα μεγάλα μάλλον ποιήματα, αληθινά έπη όχι κατώτερα από πολλές διηγήσεις της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, αφιερωμένα στην Δήμητρα, στον Ερμή, στον Απόλλωνα και στην Αφροδίτη.
 *
Ο ύμνος στον Ερμή, έχει υπόθεση τη γέννηση του θεού και τις πρώτες αποδείξεις για την πανουργία και την εφευρετικότητά του. Εδώ ο θεός του εμπορίου και των εφευρέσεων παριστάνεται, σαν αριστοτέχνης της κλεψιάς και της απάτης. Από τους πρώτους κιόλας στίχους τού αποδίδονται τα πρώτα επίθετα, που φανερώνουν πολύ πετυχημένα τον χαρακτήρα του θεού.
Καρπός του Δία - περίφημου προδότη της συζυγικής κλίνης - και της Μαίας,  πανέμορφης δυχατέρας του τιτάνα Άτλαντα, εγεννήθη τα ξημερώματα της τέταρτης ημέρας κάποιου μήνα, σε μια σπηλιά της Αρκαδικής Κυλλήνης. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας, κάνοντας τον πρώτο του περίπατο, βρίσκει στην είσοδο της σπηλιάς μια χελώνα και από το καβούκι της κατασκευάζει  τη λύρα, που άρχισε κιόλας να κρούγει μελωδικά, υμνώντας την καταγωγή του. Έχοντας έμφυτη ροπή στην κλεψιά, απάνω στο μούχρωμα, παρατάει την κούνια του και κλέφτει πενήντα κεφάλια γελάδες, από τα βόδια του αδελφού του Απόλλωνα. Τις οδηγεί αμαγκάζοντάς τε να βαδίζουν τα πισώκωλα, για να μην υπάρχουν αχνάρια ξεκινήματος.

Στο μεταξύ ο Απόλλωνας, αφού έμαθε από κάποιον γερο ξωμάχο ότι κάποιο νήπιο οδηγούσε τα κλεμμένα βόδια, κατάλαβε ότι ο κλέφτης είναι ο νιογέννητος αδελφός του. Πορεύεται στην Κυλλήνη, μπαίνει μέσα στη σπηλιά, και αποκαλώντας τον φασκιοτύλιχτο Ερμή κλέφτη και απειλώντας τον ότι θα τον ρίξει στον Τάρταρο, ζητάει να του ειπεί που έχει κρυμμένα τα βόδια. Ψύχραιμα ο Ερμής, και με αναίδεια που προσβάλλει την κοσμιότητα, αρνιέται το κλέψιμο των βοδιών. Πάμε στον πατέρα μας τον Δία, του κρένει, κι εκεί, "δός δίκην και δέξου παρά Ζηνί Κρονίωνι". Ο Δίας ακούει και τους δυο, τον Απόλλωνα να κατηγορεί για κλέφτη τον Ερμή και τον Ερμή αδίσταχτα ν' αρνιέται την πράξη του κλείνοντας το μάτι στο Δία. Ο Δίας ξέσπασε σε γέλια, αλλά σαν δικαιοκρίτης που ήταν, προστάζει τον Ερμή να πάει μπροστά και να δείξει στον Απόλλωνα που είχε κρύψει τα βόδια. Εκεί ο Ερμής, μη ξεχνώντας τις πονηριές του άρχισε να κρούγει τη λύρα και με το τραγούδι του καταμάγεψε τον Απόλλωνα, που με προθυμία του τώρα του εδώρησε τα βόδια, παίρνοντας σαν αντάλλαγμα τη λύρα, το θείον όργανο με το οποίον κατεστάθη θεός της μουσικής.
Το όλον επιχείρημα του Ερμή, από την γέννησή του, αποσκοπούσε να εξαναγκάσει τονπατέρα του Δία, να τον τιμήσει και αυτόν όσο τιμά και τον Απόλλωνα.

Η εισαγωγή και η μετάφραση είναι του  Πάικου Νικολαϊδη - Ασιλάνη

Τρίτη 18 Οκτωβρίου 2016

Ο Κυκεώνας των αρχαίων Ελλήνων



Τι έπιναν  οι μύστες στα Ελευσίνια Μυστήρια;
Τι περιείχε ο κυκεώνας, το κοκτέιλ που έπιναν οι προχωρημένοι πρόγονοί μας;

Είναι τα ερωτήματα με τα οποία ασχολούνται τρεις επιστήμονες στα βιβλία τους που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις «Κυκεών tales». Πρόκειται για τα «Ο δρόμος για την Ελευσίνα: Αποκαλύπτοντας το μυστικό των Μυστηρίων» των Γκόρντον Γουόσον, Αλμπερτ Χόφμαν, Καρλ Ρακ και «Τα μυστικά της Αρχαίας Ελευσίνας: Τα ιερά μανιτάρια της θεάς» του Κ. Ρακ.
Σύμφωνα με το μύθο, η ομορφιά της Περσεφόνης θάμπωσε τον πανίσχυρο θεό του σκότους Πλούτωνα. Η γη άνοιξε και την κατάπιε. Αναζητώντας την, η Δήμητρα κατέφυγε στην Ελευσίνα.

Ο μύθος της Περσεφόνης

Οι Ελευσίνιοι έδωσαν στην Θεά Δήμητρα να πιει κυκεώνα, ένα ποτό φτιαγμένο από κριθάρι, νερό και δυόσμο. Η θεά όμως απαρηγόρητη έστρεψε το θυμό της στη γη εμποδίζοντας να βλαστήσει οποιοσδήποτε καρπός. Η πόλη απειλήθηκε με λιμό και τότε ο Δίας διέταξε τον Ερμή να φέρει πίσω την Περσεφόνη. Εντέλει αποφασίστηκε η κόρη να ζει έξι μήνες με τη μητέρα της και τους υπόλοιπους στον Αδη. Η Δήμητρα επέτρεψε στη γη της Ελευσίνας να ξανακαρπίσει κι έτσι θεσμοθετήθηκαν τα Ελευσίνια Μυστήρια.

Οι τρεις συγγραφείς Γουόσον, Χόφμαν και Ρακ καταγράφουν την εμπειρία τους ψάχνοντας να βρουν τις ουσίες που βοηθούσαν τους μύστες να φθάσουν στο σημείο βίωσης των Μυστηρίων. Ολα άρχισαν την… καρπερή δεκαετία του ’70. Ο Γκ. Γουόσον (οικονομολόγος αλλά και φανατικός μυκητολόγος) είχε την τρελή ιδέα να ψάξει τι έτρωγαν και τι έπιναν οι μύστες στα Ελευσίνια Μυστήρια.

Γι’ αυτό κατέφυγε στον φίλο του χημικό Αλμπερτ Χόφμαν. Στόχος ήταν να καταλάβει αν μπορούσαν οι αρχαίοι Ελληνες ν’ απομονώσουν μια ουσία από φυτά που υπήρχαν τότε στο Θριάσιο Πεδίο. Η προσοχή είχε στραφεί σ’ ένα παράσιτο της σίκαλης και πιο συγκεκριμένα στην «ερυσιβώδη όλυρα» ή «εργότιο της σίκαλης».
Επειδή, όμως, δεν είχαν στοιχεία για το αν η σίκαλη ήταν γνωστή στην αρχαία Ελλάδα, αναζητούσαν το παράσιτο ως συστατικό στο σιτάρι ή στο κριθάρι. Η έρευνα απέδειξε ότι το παράσιτο υπήρχε και σε άλλα δημητριακά. Με δεδομένο ότι ο κυκεώνας περιείχε κριθάρι, ξεκίνησαν τα πειράματα.

Τότε εμφανίζεται στο προσκήνιο ο Καρλ Ρακ, καθηγητής κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης. Ειδικευμένος στις εκστατικές τελετές των αρχαίων Ελλήνων, εθεωρείτο θιασώτης της χρήσης ουσιών -που βάφτισε ο ίδιος «ενθεογενείς»- οι οποίες οδηγούσαν σε κατάσταση έμπνευσης και καταληψίας.
Η συνεργασία των τριών επιστημόνων οδήγησε στο βιβλίο «Ο δρόμος για την Ελευσίνα: Αποκαλύπτοντας το μυστικό των Μυστηρίων» που εκδόθηκε το 1978 στις ΗΠΑ. Αρχικά κυνηγήθηκε στην Αμερική και χρειάστηκε να περάσουν χρόνια για να επανεκδοθεί, με τελευταία την τρίτη έκδοση του 2008. Παρά τις αμφιβολίες που μπορεί να εγείρει η θεωρία των επιστημόνων σχετικά με τις ουσίες που έπαιρναν οι μύστες στα Ελευσίνια Μυστήρια, τα ερωτήματα παραμένουν: Ποια ήταν τελικά τα συστατικά του κυκεώνα; Ο Ομηρικός Ύμνος στη Δήμητρα δίνει τη «σωστή» συνταγή;

«Τα βιβλία, πέρα από την εμπειρία του Χόφμαν να παρασκευάσει και να πιει κυκεώνα, αγγίζουν κι άλλα θέματα», επισημαίνει ο υπεύθυνος του μικρού εκδοτικού οίκου «Κυκεών tales» Ηλίας Μοναχολιάς.
Και συνεχίζει: «Γιατί τέτοιες ουσίες χρησιμοποιούνταν στα Ελευσίνια Μυστήρια και γιατί εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και σήμερα από ινδιάνικες φυλές κατά τη διάρκεια θρησκευτικών τελετών; Και γιατί μια τέτοια χρήση απορρίπτεται στη χριστιανική λειτουργία; Η απάντηση είναι ότι ο χριστιανισμός λατρεύει μια θεϊκή δύναμη ενθρονισμένη στον Παράδεισο, δηλαδή μια δύναμη που υπάρχει έξω από το άτομο. Αντίθετα, στην Ελευσίνα, το ζητούμενο ήταν μια σπάνια οραματική εμπειρία που μετέτρεπε τα άτομα σε μύστες».

Ο Καρλ Ρακ, ο μόνος επιζών σήμερα, συνέχισε τις έρευνες μόνος του, στον ίδιο δρόμο. Το 2006 εκδόθηκε στις ΗΠΑ το βιβλίο του «Τα μυστικά της Αρχαίας Ελευσίνας: Τα ιερά μανιτάρια της θεάς».

Πρόσφατα επισκέφθηκε τα απομεινάρια του Τελεστηρίου στην Ελευσίνα και παραδέχτηκε ότι δεν χρειάζεται να «πίνει» κάτι για να νιώθει καλά εκεί…

Ο κυκεώνας ήταν ένα μείγμα κριθαριού με νερό και διάφορα αρωματικά φυτά όπως φλισκούνι, μέντα, θυμάρι. Πολλές φορές ο κυκεώνας ήταν κριθάλευρο με νερό, κρασί ή γάλα. Σε αυτό πρόσθεταν μέλι, τριμμένο τυρί, αλάτι ή χόρτα. Σε κάποιες περιπτώσεις, κυρίως στις χαμηλές κοινωνικές τάξεις μπορούσε να αντικαταστήσει το φαγητό.

Η Ιλιάδα τον περιγράφει ως αποτελούμενο από κριθάρι, νερό, βότανα, και τριμμένο τυρί αιγών (XI, 638-641). Στην Οδύσσεια, η Κίρκη προσθέτει κάποιο μέλι και χύνει το μαγικό φίλτρο της σε αυτόν. Θεωρείται ότι είχε χωνευτικές ιδιότητες. Ο Ερμής το συστήνει, στην Ειρήνη του Αριστοφάνη (V. 712), στον ήρωα που έφαγε πάρα πολλά ξηρά φρούτα και καρύδια. Οι αριστοκράτες τον απέφευγαν ως ποτό των αγροτών. Ο Θεόφραστος απεικονίζει στους χαρακτήρες του (IV, 2-3) έναν αγρότη του οποίου η αναπνοή θυμαριού ενοχλεί τους γείτονές του στην Εκκλησία. Σε μία προσπάθεια να απαντηθεί το ερώτημα του πώς τόσοι πολλοί άνθρωποι στη διάρκεια δύο χιλιετιών, είχαν οράματα χρησιμοποιώντας τον Κυκεώνα κατά τη διάρκεια της τελετής των Ελευσίνιων Μυστηρίων, εικάζεται ότι το κριθάρι που χρησιμοποιούνταν ήταν μολυσμένο από τον παρασιτικό μύκητα Ερυσίβη, οι ψυχοενεργές ιδιότητες του μύκητα προκάλεσαν την έντονη εμπειρία που περιέγραφαν οι συμμετέχοντες στα Ελευσίνια

ΚΥΚΕΩΝΑΣ ΚΙΡΚΗΣ

 Μισό ποτήρι σιμιγδάλι, κάπου 2 ποτήρια κρασί, καμιά 250ρια γραμμάρια μαλακό ανάλατο λευκό τυρί (οποιουδήποτε τύπου πλην μυζήθρας) και μέλι. Οι αναλογίες δεν είναι δεσμευτικές.

Η παρασκευή είναι απλούστατη. Απλά βάζεις το σιμιγδάλι με το κρασί και το ζεσταίνεις. Διαλύεις μέσα το τυρί και βάζεις τόσο μέλι για όσο γλυκό θες να το κάνεις. Το φέρνεις αργά σε βράση, το κατεβάζεις από τη φωτιά και το ανακατεύεις μέχρι να δέσει. Αν το θες πιο αραιό, ώστε να πίνεται βάζεις έξτρα κρασί. Γίνεται με οποιοδήποτε κρασί, γλυκό ή μη, καλή είναι η μαυροδάφνη ή το αραιωμένο κονιάκ. Πάει και κανέλα.

Με κάτι τέτοιο είχε ταϊσει η Κίρκη τους άνδρες του Οδυσσέα για να τους κάμει γουρούνια. Όντως «βαράει».

Παρατήρησις «τροφής»: Σύμφωνα με τον κο Μιχαὴλ Ἀλεξανδρῆ, που έχει μελετήσει επισταμένως τον Όμηρο και εμπιστεύομαι τις γνώσεις του, «Ὁ κυκεὼν ἦταν μεῖγμα ἢ κρᾶμα ἀπὸ Πράμνειο οἶνο (μαῦρο δυνατὸ καὶ στυφό), γίδινο τυρὶ τριμμένο καὶ ἄλφιτα λευκά (Λ 638-641). Στοὺς μεταγενεστέρους χρόνους, σύμφωνα μὲ τὸν Θεόφραστο (Χαρακτῆρες, Δ, 1-2), ὁ κυκεὼν ἦταν εὔχρηστος μεταξὺ τῶν χυδαίων».

Και συνεχίζει, γιά «τὸν Πράμνειον οἶνον»: Ὀνομάστηκε ἔτσι ἀπὸ τὸ Πράμνη, ἕνα ὄρος τῆς Ἰκαρίας, ἢ ἀπὸ περιοχὴ τῆς Ἐφέσου ἢ τῆς Σμύρνης, ἢ ἀπὸ τὴν παλαιὰ ἄμπελο πραμνία (ἐκ τοῦ πρέμνον= στέλεχος, κορμός), ἢ ἀπὸ τὴ ρίζα πρη (πίμπρημι= πυρπολῶ). Φαίνεται ὅτι τὸ παραγόμενο κρασὶ ἀπὸ αὐτὸ τὸ εἶδος τῆς ἀμπέλου ἦταν βέβαια μαῦρο ἢ κόκκινο, ὁπωσδήποτε ὅμως ἦταν δριμὺ καὶ στυφό, ὅπως τὸ λεγόμενο σήμερα «μπροῦσκο» (λέξη ἰταλική).

Τον ευχαριστώ θερμά για τις παρατηρήσεις του… μας κάνει καλλίτερους!!!

Αμφίονας και Ζήθος: Οι θρυλικοί ήρωες της Βοιωτίας



Ο Αμφίονας και ο Ζήθος γεννήθηκαν μέσα σε μια σπηλιά, κοντά στις Ελευθερές, στα όρια της Αττικής με τη Βοιωτία. Η Αντιόπη η μητέρα τους καταδιωκόταν από τον πατέρα της, τον Νυκτέα, επειδή είχε μείνει έγκυος από τον Δία. Η Αντιόπη ηταν ξακουστή για την ομορφιά της και οταν βλέποντάς την ο Δίας, έμεινε έκθαμβος και θέλησε να την κατακτήσει μεταμορφωμενος σε σάτυρο. Την είχε συλλάβει ο θείος της ο Λύκος μετά από όρκο που είχε δώσει στον πατέρα της πριν τον θάνατο του τελευταίου, και την πήγαινε στη Θήβα. Στον δρόμο την έπιασαν οι πόνοι του τοκετού και οι συνοδοί της αναγκάσθηκαν να την αφήσουν να γεννήσει στη σπηλιά τους δίδυμους Αμφίονα και Ζήθο. Ο Λύκος εγκατέλειψε μόνα τα νεογέννητα σε φαράγγι του Κιθαιρώνα και έφυγε με τη μητέρα τους στη Θήβα.

Τα τέκνα ανατράφηκαν από κάποιο βοσκό και μεγάλωσαν χωρίς να μάθουν τις συνθήκες υπό τις οποίες γεννήθηκαν. Τα δυο αδέλφια καθώς μεγάλωναν στην ηρεμία της υπαίθριας ζωής, διαμόρφωσαν δυο εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες, παρουσιάζοντας διαφορετικές κλίσεις και ταλέντα. Ο Ζήθος ήταν δυνατός και σκληρός, ο τύπος του πρακτικού ανθρώπου. Επιδόθηκε στα όπλα, στο κυνήγι, στην ποιμενική και την καλλιέργεια της γης. Ο Αμφίονας ήταν τρυφερός κι ευαίσθητος, ο τύπος του θεωρητικού ανθρώπου. Του άρεσε να καταπιάνεται με τη μουσική, αγαπούσε το τραγούδι ενώ στα χέρια του η λύρα έκανε τους ανθρώπους να φτάνουν σε έκσταση και τα ζώα να ημερεύουν.

Ο Ζήθος έγινε ο γενναίος πολεμιστής κι ο ατρόμητος κυνηγός, που κανένας δεν του παράβγαινε στη δύναμη και στην επιδεξιότητα των όπλων και της σαΐτας το σημάδι, που δεν αγαπούσε παρά μονάχα της μάχης τον αχό και το σπαρτάρημα των θυραμάτων. Ο Αμφίονας ήταν ο αγαπημένος λυράρης του Απόλλωνα και οι μαγικές νότες της χρυσόχορδης λύρας, που του χάρισε ο αργυροδοξαράτος θεός κατάφερναν να σαλεύουν ακόμα και τα δέντρα και τα βράχια. Η αντίθεση αυτή του χαρακτήρα τους, κατέστησε τα δύο αδέλφια στα μάτια του κόσμου, ώστε να γίνουν οι εκπρόσωποι της μουσικής αρμονίας, αλλά και των χειρονακτικών τεχνών, του φιλοσοφικού στοχασμού, αλλά και της πρακτικής ζωής. Τα δυό παλληκάρια ζούσαν στο σπίτι του βοσκού δίχως να ξέρουν τους γονείς τους.

Κάποτε η Αντιόπη κατάφερε να δραπετεύσει και να τα βρει, αλλά εκείνα δεν την αναγνώρισαν ως μητέρα τους και την κράτησαν μάλιστα αιχμάλωτη. Μόνο με τη βοήθεια του Δία μπόρεσαν να την αναγνωρίσουν, οπότε μετά τιμώρησαν σκληρά τους διώκτες της, τον Λύκο και τη σύζυγό του Δίρκη, και εγκαταστάθηκαν με τη μητέρα τους στη Θήβα, όπου έγιναν θρυλικοί ήρωες της Βοιωτίας. Σε αυτούς αποδίδει ο μύθος την ανέγερση των πρώτων τειχών της «επτάπυλης» Θήβας: Ο Ζήθος βοήθησε να ανεγερθούν τα τείχη των Θηβών: Με τη μεγάλη του δύναμη μετέφερε στους ώμους του βράχους από τα γειτονικά βουνά, οι οποίοι, με τις θείες μελωδίες της λύρας του αδελφού του Αμφίονα, ανέβαιναν μόνοι τους και οικοδομούσαν τα τείχη. Ο Αμφίονας είχε μάθει αριστοτεχνικά να παίζει την επτάχορδη λύρα από τον θεό Ερμή (Απολλόδ. Γ 5, 5. Ορατίου Ωδή ΙΙΙ, 11, 1. Παυσ. Θ 17, 7. Ευσταθ. λ 263).

Οι δίδυμοι ήρωες ζούσαν ευτυχισμένοι στη Θήβα μέχρι που η σύζυγος του Αμφίονα, η Νιόβη, καυχήθηκε ότι είναι πολύ πιο ευτυχισμένη και εύτεκνη από τη Λητώ. Τότε τα παιδιά της Λητώς, οι θεοί Απόλλων και Άρτεμις, σκότωσαν τα παιδιά της Νιόβης και ο Αμφίονας αυτοκτόνησε.

Ο Παυσανίας (Θ 17, 4) μας παραδίδει ότι οι Θηβαίοι φρουρούσαν προσεκτικά τον τάφο του Αμφίονα γιατί, σύμφωνα με κάποιο χρησμό, αν οι κάτοικοι της γειτονικής πόλης Τιθορέας έπαιρναν ποτέ χώμα από τον τάφο και το μετέφεραν στον τάφο της Αντιόπης στην Τιθορέα, η περιοχή τους θα γινόταν εύφορη και η περιοχή γύρω από τη Θήβα άγονη.

Αναφέρεται ότι ο Ζήθος έλαβε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο ως ένας από τους αρχηγούς των Βοιωτών.

Η ιστορία των αδελφών Αμφίονα και Ζήθου, κυκλοφορούσε κατά την αρχαιότητα σε πολλές παραλλαγές, Αυτό προκύπτει από τις πληροφορίες που δίνουν οι αρχαίες πηγές. Οι διαφορετικές εκδοχές βασικά αναφέρονται στον τρόπο με τον οποίο έφυγε η Αντιόπη από τη Θήβα.

Ο Ευριπίδης έκανε μια σύνθεση αυτών των παραδόσεων, κι από την ποικιλία των μύθων έγραψε την τραγωδία “Αντιόπη”. Η επιλογή και η σύνθεσή του επεκράτησε σαν ένας πλέον ενιαίος μύθος. Έχουν διασωθεί κάποια αποσπάσματα, από τα οποία φαίνεται πως βασική υπόθεση του έργου ήταν η σύγκρουση δύο ανθρώπινων τύπων, του θεωρητικού Αμφίονα και του πρακτικού Ζήθου. Έχουμε την αντιπαράθεση δύο πλευρών της ζωής, που εκφράζεται μέσα από τον χαρακτήρα και τις πράξεις δυο ανθρώπινων τύπων, που είναι δίδυμοι, που έχουν κυηθεί στην ίδια κοιλιά. Αυτή η αντίθεση, που προκύπτει από την φύση, οδηγεί στην εξέλιξη, παράγει έργο, δίνει ώθηση για κινητικότητα και υπερνίκηση της αδράνειας.

Την ίδια αντίθεση συναντούμε και σε άλλες περιπτώσεις της μυθολογίας μας, όπως στην περίπτωση του Κάστορα και του Πολυδεύκη, του γήινου και του ουράνιου, του θνητού και του αθάνατου. Η Μυρώ από το Βυζάντιο, ποιήτρια επών και ελεγείων, λέει πως ο Αμφίων πρώτος ίδρυσε βωμό για τον Ερμή και σ’ αντάλλαγμα πήρε απ’ αυτόν τη λύρα. Λένε πως ο Αμφίων τιμωρείται στον Άδη, γιατί κι αυτός είχε μεμφθεί τη Λητώ και τα παιδιά της. Το επικό ποίημα “Μινυάς” κάνει λόγο για την τιμωρία του Αμφίονα, αναφερόμενο από κοινού στον Αμφίονα και στο Θράκα Θάμυρι. Όταν η οικογένεια του Αμφίονα ξεκληρίστηκε από επιδημική αρρώστια και όταν το γιο του Ζήθου τον σκότωσε από κάποιο λάθος η μητέρα του και ο ίδιος ο Ζήθος πέθανε από λύπη, οι Θηβαίοι επανέφεραν το Λάιο και τον έκαναν βασιλιά».

Σε κατάλογο μουσικών, που βρέθηκε στη Σικυώνα, ο Αμφίονας βρισκόταν στην κορυφή, ενώ η παράδοση αναφέρει πως ανάμεσα στους μουσικούς, όπως οι Ορφέας, Θάμυρις, Λίνος, Αρίων, ο μουσικός της Θήβας θεωρούνταν ο αρχαιότερος.Το ορμητήριο των δύο αδελφών, όταν εξεστράτευσαν κατά της Θήβας, ήταν η Εύτρησις, κοντά στα Λέυκτρα, στα νοτιοδυτικά της Θήβας. Οι δυο γιοι της Αντιόπης είχαν πριν οχυρώσει την Εύτρηση, όλως αργότερα θα οχυρώσουν και τη Θήβα.

Ο τύμβος των Αμφίονα και Ζήθου ανακαλύφθηκε και ανασκάφτηκε κατά τα έτη 1971-73 από τον αρχαιολόγο Θεόδωρο Σπυρόπουλο, στον λόφο που βρίσκεται πίσω από το σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο, προς το βόρειο τμήμα της πόλης. ( Θ.Σπυρόπουλος, “ Αμφείον : Έρευνα και Μελέτη του Μνημείου του Αμφείου Θηβών ”, 1981 ). Τo πιο σημαντικό στον τύμβο του Αμφείου έγκειται στο γεγονός πως είναι το μοναδικό κτίσμα στην Ελλάδα με σχήμα κλιμακωτής πυραμίδας, ανάλογο με αυτήν του Ζοζέρ στην Αίγυπτο, που αποτελεί το αριστούργημα του Ιμχοτέμπ.Το μνημείο αυτό ανάγεται στην προμυκηναϊκή- πρωτοελλαδική περίοδο, ενώ ο κιβωτιόσχημος τάφος στην κορυφή του λόφου ανάγεται στην Μεσοελλαδική εποχή. Δηλαδή το Αμφείο είναι ένα πανάρχαιο μνημείο, σύγχρονο των Αιγυπτιακών βαθμιδωτών πυραμίδων της 5ης και 6ης Δυναστείας ( 2500-2000 π.χ.).

Όπως αναφέρει ο ίδιος ο αρχαιολόγος, που ανέσκαψε τον λόφο, στο περιοδικό “ Τρίτο Μάτι ”, για την τοποθεσία και την ονοματοθεσία του λόφου υπήρχαν βάσιμες και ασφαλείς καταγραφές της αρχαίας παράδοσης. Οι τραγικοί μας ποιητές του 5ου και 4ου π.χ. αιώνα, που η θεματογραφία των δραματικών τους έργων υπήρξε ο “ Θηβαικός Κύκλος ”, όπως ήταν αναγκαίο τοπογράφησαν τις θέσεις των φυσικών και μνημειακών αναφορών τους, στα πλαίσια των οποίων εξελίχθηκε η δράση των ηρώων των τραγωδιών τους. Ο Αισχύλος, όπως προκύπτει από την τραγωδία “ Επτά επί Θήβας ”, κάνει μια λαμπρή αναφορά αλλά και περιγραφή για τα φυσικά ορόσημα της Θηβαϊκής ακρόπολης, της περίφημης Καδμείας, επίσης περιγράφει και τις πύλες του τείχους. Όλοι οι μελετητές της Θηβαϊκής μνημειακής τοπογραφίας, όπως ο Fabricius, o Willamowitz και ιδιαίτερα ο Αντ. Κεραμόπουλος, συμφωνούν στην τοπογραφική θέση του Αμφείου, δηλαδή πως είναι ο λόφος που βρίσκεται βόρεια της Καδμείας. Απ’ αυτήν τον χωρίζει ένας αυχένας, που ήταν βαθύτερος αρχικά, όμως ρηχότερος σήμερα λόγω προσχώσεων. Ο Αισχύλος ( “ Επτά επί Θήβας”, 526 ) γράφει:

« Τον δε πέμπτον αυ, λέγω
πέμπταισι προσταχθέντα βορραίαις πύλας
τύμβον κατ’ αυτόν διογενούς Αμφίονος ».

Είναι προφανές πως “ αι Βορραιαί Πύλαι ”, που αναφέρει ο Αισχύλος, μόνο στο βόρειο άκρο της ωοειδούς Καδμείας μπορούν να τοποθετηθούν, η οποία μάλιστα σ’ αυτό το άκρο στενεύει. Απέναντι απ’ αυτές τις πύλες υπάρχει μόνον ο λόφος και ο τύμβος των Διογενών αδελφών, που φέρει το όνομα “ Αμφείον ”. Γύρω απ’ αυτό το λόφο απλώνεται η εύφορη Θηβαϊκή πεδιάδα, το αρχαίο “Αόνιον Πεδίον ”. O Αισχύλος επίσης αναφέρει το ταφικό μνημείο ως μετέωρο, δηλαδή σαν υψηλό ορόσημο. Στην τραγωδία “ Ικέτιδες ”, 662, γράφει :

«Αρμάτων δ’ οχήματα ( ορώ )
ένερθε σεμνών μνημάτων Αμφίονος».

Ο Ευριπίδης ιστορεί πως ο Παρθενοπαίος για να παρατάξει τον στρατό του προ των πυλών της Καδμείας, αυτών που λέγονται “ Βορραίες ” ή “ Ωγύγιες Πύλες ”, παρέκαμψε τον λόφο με το μνήμα του Ζήθου ( Ευριπίδου, “ Φοίνισσαι, 145 ) : «αμφί μνήμα Ζήθου περά».

Σχετική είναι και η αναφορά του Παυσανία: «Ζήθω δε και Αμφίονι εν κοινώ Γης χώμα έστιν ου μέγα». Έτσι ο περιηγητής του 2ου μ.Χ. αιώνα αναπαράγει την παράδοση που θέλει τους Θηβαίους Διόσκουρους να έχουν ταφεί στο ίδιο μνήμα, αλλά περιγράφει και τον τύμβο, που επισκέφθηκε.

Τον κοινό τάφο αποκάλυψε ο Θ. Σπυρόπουλος κατά την περίοδο 1970-1973, οπότε η μυθολογική παράδοση ενός σεπτού και σημαντικού μνημείου του προϊστορικού πολιτισμού της πατρίδας μας, αποδείχτηκε πέρα για πέρα ακριβής. Ο τύμβος, που κάλυπτε τον κοινό τάφο, αποδείχτηκε πως δεν ήταν απλά χώμα. Ήταν μια κατασκευή σε σχήμα κόλουρου κώνου, φτιαγμένη με πλίνθους, όπου στο βόρειο τμήμα της είχε γίνει ο κιβωτιόσχημος τάφος των δυο ηρώων. Ανακαλύφτηκε μια μνημειώδης ταφική εγκατάσταση με πελώρια καλυπτήρια πλάκα και διπλή πόρτα στη βόρεια πλευρά της.Ο τάφος δεν ήταν ανέπαφος, αλλά συλημένος. Σ’ αυτόν βρέθηκαν διασκορπισμένα σκελετικά λείψανα και τρία χρυσά κοσμήματα κρινοπαπύρων ύψους 33mm ( χιλιοστών ), με διπλή αντιθετική σπείρα στη βάση των ανθήρων και στέλεχος που κατέληγε σε θηλιά ανάρτησης. Σίγουρα θα υπήρχαν περισσότερα τμήματα από ένα ή δύο περιδέραια, τα οποία αναδείκνυαν το βασιλικό και ιερατικό αξίωμα των Διοσκούρων. Τα χρυσά κοσμήματα, από τα ωραιότερα του Ελληνικού χώρου, και τα άλλα ευρήματα του τάφου ( σκύφος, σαλτσιέρα ) χρονολογούν την κατασκευή του τάφου και του τύμβου, που τον καλύπτει, κατά τους πρωτοελλαδικούς ΙΙ χρόνους, δηλαδή κατά την περίοδο 2700-2400 π.χ.

Οι κλιτύες του λόφου του Αμφείου έχουν διαμορφωθεί τεχνητά σε επάλληλα κωνικά άνδηρα, ώστε το όλο μνημείο να αποκτήσει κλιμακωτή μορφή πυραμίδας με τέσσερις βαθμίδες, με στόχο να είναι ορατό από μακριά (τηλεφανές). Ο λόφος, λοιπόν, είχε λαξευτεί ώστε να πάρει το τρίβαθμο σχήμα, στην κορυφή του οποίου χτίστηκε ο τύμβος με τον κοινό τάφο του Αμφίονα και του Ζήθου.

Ζήθος ονομάζεται ο μεγαλύτερος κρατήρας πάνω στον δορυφόρο Θήβη του πλανήτη Δία.

Δευτέρα 17 Οκτωβρίου 2016

Ομηρικός Ύμνος εις Άρτεμιν (2)




Τραγουδώ την Άρτεμη τη χρυσόβελη και πολυθόρυβη,
τη σεβαστή παρθένα, την ελαφοτοξεύτρα, που ρίχνει τα βέλη της,
τη δίσυμη αδερφή του χρυσόσπαθου Απόλλωνα, αυτήν που
μέσα σε σκοτεινά βουνά και σε ανεμόδαρτες κορυφές
χαίρεται με το κυνήγι και τεντώνει τα ολόχρυσα τόξα της
εξαπολύοντας βέλη στεναχτικά: τραντάζονται οι κορυφές
των υψηλών βουνών και αντηχούν τα ολοϊσκιωτα δάση
φοβερά απο τις φωνές των αγριμιών. φρικιάζει η στεριά
και η γεμάτη ψάρια θάλασσα. ωστόσο εκείνη με δυνατή ψυχή
τριγυρίζει παντού και εξαφανίζει τα γένη των αγρημιών.
Όταν πια ευχαρηστηθεί η κυνηγήτρα των αγριμιών
κι ευχαριστήσει το νου της, χαλαρώνει τα εύκαμπτα
τόξα της και πάει στο μεγάλο ναό του αδερφού,
του Φοίβου, στον πλούσιο τόπο των Δελφών, να ετοιμάσει
τον όμορφο χορό για τις Μούσες και για τις Χάριτες. Εκεί
κρεμάει τα τεντωμένα τόξα της και τα βέλη της κι έχοντας
χαριτωμένα στολίδια γύρω στο κορμί της τραβάει μπροστά
κάνοντας την κορυφαία του χορού. κι αυτές αθάνατη φωνή
βγάζουντας υμνούν την ομορφόποδη Λητώ, πως γέννησε παιδιά
που είναι τα έξοχα άριστα παιδιά στις σκέψεις και στα έργα.
Να έχετε χαρές, παιδιά του Δία και της ομορφόμαλης Λητώς:
κι εγώ σε άλλο τραγούδι μου εσάς θα μνημονεύσω.

Ἄρτεμιν ἀείδω χρυσηλάκατον, κελαδεινήν,
παρθένον αἰδοίην, ἐλαφηβόλον, ἰοχέαιραν,
αὐτοκασιγνήτην χρυσαόρου Ἀπόλλωνος,
ἣ κατ’ ὄρη σκιόεντα καὶ ἄκριας ἠνεμοέσσας
ἄγρῃ τερπομένη παγχρύσεα τόξα τιταίνει
πέμπουσα στονόεντα βέλη: τρομέει δὲ κάρηνα
ὑψηλῶν ὀρέων, ἰάχει δ’ ἔπι δάσκιος ὕλη
δεινὸν ὑπὸ κλαγγῆς θηρῶν, φρίσσει δέ τε γαῖα
πόντος τ’ ἰχθυόεις: ἣ δ’ ἄλκιμον ἦτορ ἔχουσα
πάντη ἐπιστρέφεται θηρῶν ὀλέκουσα γενέθλην.
αὐτὰρ ἐπὴν τερφθῇ θηροσκόπος ἰοχέαιρα,
εὐφρήνῃ δὲ νόον, χαλάσασ’ εὐκαμπέα τόξα
ἔρχεται ἐς μέγα δῶμα κασιγνήτοιο φίλοιο,
Φοίβου Ἀπόλλωνος, Δελφῶν ἐς πίονα δῆμον,
Μουσῶν καὶ Χαρίτων καλὸν χορὸν ἀρτυνέουσα.
ἔνθα κατακρεμάσασα παλίντονα τόξα καὶ ἰοὺς
ἡγεῖται χαρίεντα περὶ χροὶ̈ κόσμον ἔχουσα,
ἐξάρχουσα χορούς: αἳ δ’ ἀμβροσίην ὄπ’ ἰεῖσαι
ὑμνεῦσιν Λητὼ καλλίσφυρον, ὡς τέκε παῖδας
ἀθανάτων βουλῇ τε καὶ ἔργμασιν ἔξοχ’ ἀρίστους.
χαίρετε, τέκνα Διὸς καὶ Λητοῦς ἠυκόμοιο:
αὐτὰρ ἐγὼν ὑμέων τε καὶ ἄλλης μνήσομ’ ἀοιδῆς.