Επικουρισμός.
Ο Επικουρισμός σαν θεωρία της "ηδονιστικής τελολογίας" ξεκινάει από τον Αρίστιππο τον Κυρηναίο (435-255 Κυρηναϊκή Σχολή) και κορυφώνεται στον Επίκουρο που το 306 π.χ. ιδρύει τη δική του Σχολή τον "Κήπο".
Συνεχιστής του υπήρξε ο Μητρόδωρος και ο καλύτερος οπαδός του ο λατίνος ποιητής Λουκρήτιος (ποίημα: De retum natura).
Η φιλοσοφία του Επίκουρου επηρέασε πολύ ακόμα και χριστιανούς διανοούμενους, ώστε έκανε τον Αγ. Αυγουστίνο να λέει :
"Θα είχα μέσα στη σκέψη μου απονείμει τα πρωτεία στον Επίκουρο, αν δεν επίστευα στην επιβίωση της ψυχής και στην ανταμοιβή των πράξεών μας, πίστη την οποία αρνήθηκε ο Επίκουρος" (Confessiones VI, 16).
Το ύψιστο αγαθό για τον Επικουρισμό είναι η ψυχική γαλήνη ( ο δαμασμός του πόνου, η αταραξία, η αλυπία) και η ηδονή σαν βιολογική και σαν πνευματική λειτουργία.
"Την ηδονήν αρχήν και τέλος λέγομεν είναι του μακαρίως ζην. Ταύτην γαρ αγαθόν πρώτον και γυγγενικόν έγνωμεν...Συμπεφύκασι γαρ αι αρεταί τω ζην ηδέως και το ζη ηδέως τούτων εστίν αχώριστον"
(Διογ. Λαέρ. Χ 129-131).
Κόσμοι υπάρχουν άπειροι όμοιοι με το δικό μας κόσμο και ανόμοιοι.
Τον κόσμο πρέπει να τον μελετάμε ξεκινώντας από τις αισθήσεις που είναι πάντα σωστές.
Αν κάνουμε λάθη, για αυτό φταίει η κρίση μας.
Ο κόσμος αποτελείται από κενό και ύλη.
Η ύλη έχει ατομική σύσταση ( ο Επίκουρος είναι οπαδός της ατομικής θεωρίας του Δημόκριτου).
Η ψυχή έχει υλική σύσταση όπως και το σώμα απο οποίο δεν μπορεί να υπάρχει ανεξάρτητη και μετά το θάνατο διαλύεται και αναισθητεί.
Ο Επίκουρος δέχεται την ύπαρξη των θεών αλλά όχι με την μυθική και ανθρωπόμορφη έννοια που υπάρχει στο μυαλό των πολλών και που σχηματίσθηκε από ονειροφαντασίες :
"Επίκουρος δε, εκ των κατά τους ύπνους φαντασιών οίεται τους ανθρώπους έννοιαν εσπακέναι θεού μεγάλην γαρ ειδώλων, φησί και ανθρωπόμορφων κατά τους ύπνους προσπιπτόντων υπέλαβον και ταις αληθείαις υπάρχειν τινάς τοιούτους θεούς ανθρωπομόρφους"
(Σέξτ. Εμπειρ. προς δόγμ. ΙΙΙ 25, Επίκ. 353).
Μόνο με το λογικό μπορούμε να ξεκαθαρίσουμε τη φύση του θεού, γιατί οι θεοί είναι "λόγω θεωρητοί".
"Οι θεοί υπάρχουν γιατί έχουμε για αυτούς μια γνώση ολοφάνερη. Δεν είναι όμως τέτοιοι που τα πλήθη τους φαντάζονται. Ασεβής δεν είναι αυτός που απορρίπτει τους θεούς του πλήθους, αλλά εκείνος που αποδίδει σ΄αυτούς ιδιότητες που τους προσάπτει το πλήθος. Γιατί οι γνώμες του πληθους δεν στηρίζονται πάνω σε γνήσιες και σωστές έννοιες, αλλά πάνω σε ψεύτικες φαντασιώσεις.
Από αυτό προέρχεται η πίστη πως οι θεοί τιμωρούν τους κακούς με τα μεγαλύτερα κακά και πως ανταμοίβουν τους καλούς με τα μεγαλύτερα αγαθά.
Ο όχλος επειδή είναι προκατειλημμένος για την ιδέα περί αρετής που έχει σχηματίσει στο μυαλό του, δεν δέχεται παρά τους θεούς που ανταποκρίνονται σε αυτή και θεωρεί ψεύτικους αυτούς που διαφέρουν"
( Διογ. Λαερ. Χ, 123-124).
Ο Επίκουρος δέχεται ακόμα πως ο κόσμος δεν δημιουργήθηκε από τους θεούς και ούτε οι θεοί προνοούν για την εύρυθμη κίνηση και πορεία του.
Ο κόσμος γεννήθηκε από την τυχαία συνάντηση των ατόμων της ύλης που είναι άπειρη και δεν υπάρχει ούτε πρόνοια, ούτε πεπρωμένο σχεδιασμένο από τα πριν για την τύχη αυτού του κόσμου που γεννιέται, φθείρεται και μεταστοιχειώνεται.
Οι θεοί είναι τελείως υπερβατικοί και αμέτοχοι στα "ανθρώπεια" που ρυθμίζονται από τους αιώνιους κοσμικούς νόμους.
Ζούν σε μια μακαριότητα στα "μετακόσμια" (χώροι ανάμεσα στους κόσμους) που είναι τόποι γαλήνης, ευτυχίας απρονοησίας και ειρήνης.
Οι αθάνατοι θεοί αποτελούνται από "αιθέρια ουσία" από απείρως μικρά άτομα ύλης, που μόλις ο ανθρώπινος νους μπορεί να αντιληφθεί.
(Lucretius II, 148-651).
Αν κατοικούσαν μέσα σ΄αυτό το φθαρτό και συνεχώς μεταμορφούμενο κόσμο θα κινδύνευαν κι αυτοί μαζί του, για αυτό σαν αθάνατοι, βρίσκονται και σε ένα περιβάλλον αιώνιο και υπερχρονικό, έξω και ανάμεσα στους κόσμους, τα μετακόσμια (intermundia).
Τα μετακόσμια που χρησιμεύουν σαν κατοικία των θεών, επιτρέπουν και τη δημιουργία καινούργιων κόσμων.
Συνακόλουθα και οι προσευχές των ανθρώπων προς τους θεούς ή οι πονηρές δωροδοκίες είναι καθαρή ανοησία.
Γιατί αν ο θεός αποφάσιζε να ακούσει τις προσευχές των ανθρώπων, θάταν όλοι προ πολλού χαμένοι, αφού ζητούν διαρκώς πολλά πράγματα που είναι βλαβερά για τους ομοίους τους.
Συχνά όμως η προσευχή είναι και μια εκδήλωση τεμπελιάς και είναι ανώφελο να ζητά κανείς από το θεό αυτά που μπορεί να αποκτήσει μόνος του.
Ο Επικουρισμός συμφωνεί με τον Στωικισμό, στο ότι και οι δύο διδάσκουν πως "το ομοφώνως τη φύσει ζην" οδηγεί τον άνθρωπο στην ευτυχία δια μέσου της αρετής.
Κι ακόμα, απορρίπτουν κι οι δυό την προσωπική αθανασία.
Στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, τόσο οι Στωικοί φιλόσοφοι (Επίκτητος, Μ.Αυρήλιος,κ.α.) όσο και οι Επικούρειοι (Κέλσος, κ.α.) άσκησαν δριμύτατη κρητική κατά της δογματικής φιλοσοφίας του χριστιανισμού, με ορνητήριο τις εξελιγμένες ελληνικές φιλοσοφικές θέσεις για τον θεό, τον κόσμο, την ψυχή,κλπ...
[Συχεζίζεται...]
ΙΕΡΑ ΕΛΛΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου