Παρασκευή 5 Απριλίου 2024

Η ΑΘΕΪΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ (Μέρος 3).

 


432 πχ : Το ψήφισμα του Διοπείθη, έναρξη του κύκλου των δικαστικών διώξεων για αθεϊα και ασέβεια.


Η αντιπαράθεση οξύνεται απότομα και η λανθάνουσα αθεϊα εκλαμβάνεται αίφνης ως κίνδυνος, ως απειλή που πρέπει να εξαλειφθεί. Στην Αθήνα, οι εκφράσεις της αθεϊας ή και του απλού σκεπτικισμού παύουν πλέον να είναι ανεκτές.

Σύμβολο του νέου πνεύματος είναι η περίπτωση του σοφιστή Πρωταγόρα, διδασκάλου της τέχνης του συλλογισμού και γνωστού για τον ακραίο σχετικισμό του. Ο Διογένης Λαέρτιος γράφει ότι <υπήρξε ο πρώτος που δήλωσε ότι κάθε ζήτημα υποστηρίζεται από δύο λόγους εκ διαμέτρου αντίθετους, ο ίδιος μάλιστα χρησιμοποίησε αυτή τη μέθοδο>.

Περί το 415 συνθέτει την πραγματεία "Περί θεών" από την οποία διασώζεται μόνο η πρώτη φράση: 

"Ως προς τους θεούς, είναι αδύνατο να γνωρίζω αν υπάρχουν ή όχι, ή ποια είναι η μορφή τους, τα στοιχεία που εμποδίζουν την γνώση μου είναι πολλά, όπως η ασάφεια του ζητήματος και η συντομία του ανθρώπινου βίου". Αυτή η κατάφαση του θρησκευτικού σκεπτικισμού που πριν λίγα χρόνια δεν θα είχε θορυβήσει κανένα, στοιχειοθέτησε το πρώτο μαρτυρημένο autodafe στην ιστορία της Δύσης. "Εξαιτίας αυτού του προοιμίου", αναφέρει ο Διογένης Λαέρτιος, "διώχτηκε από την Αθήνα και τα βιβλία του παραδόθηκαν στην πυρά στην αγορά, αφού κατ' απαίτηση του κήρυκα επιστράφηκαν από τους αγοραστές τους".

Ο Πρωταγόρας, διδάσκαλος του σκεπτικισμού, δεν είχε μέχρι εκείνη τη στιγμή φήμη ασεβούς. Εκτός αυτού, το επίμαχο βιβλίο που ο ίδιος είχε αναγνώσει δημοσίως, ήταν απλώς μία δήλωση αγνωστικισμού: το ανθρώπινο πνεύμα εξαιτίας των ορίων του, αδυνατεί να κατακτήσει τη γνώση των θεών, δήλωση που διαφέρει βεβαίως από μία άρνηση της ύπαρξής τους. Στην εποχή αυτή ωστόσο δεν χωρούν τέτοιες διακρίσεις: "Έλεγε ότι δεν γνώριζε εάν υπάρχουν οι θεοί, κάτι που ισοδυναμεί με την δήλωση ότι γνωρίζει ότι δεν υπάρχουν", υποστηρίζει ο Διογένης ο Οινοανδεύς. Ο Επιφάνιος μάλιστα είναι πιο κατηγορηματικός: "Ο Πρωταγόρας έλεγε ότι δεν υπάρχουν θεοί, ότι δεν υπάρχει κανένας απολύτως θεός". Επομένως καταδικάσθηκε, ουσιαστικά, επί αθεϊα και η αυστηρότητα της ποινής ήταν παραδειγματική: εξορία, κατά τον Διογένη Λαέρτιο, κατ΄άλλους δε, καταδίκη εις θάνατον λόγω φυγοδικίας.

Προς τι μια τέτοια σκληρότητα απέναντι στην αθεϊα και την ασέβεια? Η υπόθεση διαδραματίζεται κατλα το 416/415, μεσούντος του Πελοποννησιακού πολέμου και ο ενάγων είναι ένας πλούσιος αριστοκρατικός, ο Πυθόδωρος, ενώ ο Πρωταγόρας είναι δημοκρατικός. Τα αίτια της έναρξης μιας σειράς καταγγελιών επί ασέβεια πρέπει να αναζητηθούν στη σχέση θρησκείας και πολιτικής, της οποίας την ιστορία έχει αναφέρει ο E.Derenne. Παρά ταύτα στην καταγγελία αυτή κρύβονται ταπεινότερα κίνητρα.

Στην αφετηρία αυτού του κυνηγιού μαγισσών, προβάλλει το ψήφισμα του 432, με εισηγητή τον Διοπείθη, το οποίο προβλέπει την υποχρεωτική δίωξη όλων, όσοι δεν πιστεύουν στους αναγνωρισμένους από την Πολιτεία θεούς. Ο Διοπείθης είναι μάντης και έχει θορυβηθεί από τη βαρύτατων φιλοσοφικών θεωριών στην Αθήνα. Στην πραγματικότητα ο ελιγμός του είναι προπάντων πράξη υπεράσπισης μιας απειλούμενης συντεχνίας. Με τη φυσική εξήγηση φαινομένων, που μέχρι τότε αποδίδονταν στη δράση θεοτήτων, οι στοχαστές κατέλυαν την πίστη και στη μαντική. Το πρώτο θύμα του ψηφίσματος, ο Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος, εγκατεστημένος στην Αθήνα από το 462 και διδάσκαλος του Περικλή, είχε πράγματι διακριθεί στη μελέτη των μετεωρολογικών και αστρονομικών φαινομένων. Ο Διογένης Λαέρτιος απαριθμεί τα φυσικά φαινόμενα στα οποία είχε δώσει "εξήγηση" :

..."Είχε πει ότι ο ήλιος είναι μια πυρακτωμένη μάζα μεγαλύτερη από την Πελοπόννησο, ότι η Σελήνη έχει κατοικίες, λόφους και κοιλάδες[...] ότι οι κομήτες είναι σύνοδος πλανητών που εκπέμπουν φλόγες και ότι οι διάττοντες αστέρες σχηματίζονται από τον αέρα σαν σπινθήρες, ότι οι άνεμοι γεννώνται από τον αέρα λόγω αραίωσης του από τον ήλιο, ότι ο κεραυνός προέρχεται από τη σύγκρουση νεφών ενώ οι αστραπές από την τριβή τους, ότι ο σεισμός είναι αποτέλεσμα της καταβύθισης του ανέμου μέσα στη γη"...

Οι εξηγήσεις αυτές περιορισμένες ακόμη σε ένα πολύ κλειστό κύκλο, υπονόμευαν την αξιοπιστία των μάντεων, που απέδιδαν τα φαινόμενα στους θεούς: <Ο Αναξαγόρας δεν ήταν ο ίδιος ένας αρχαίος συγγραφέας> σχολιάζει ο Πλούταρχος, η δε θεωρία του, καθόλου εκλαϊκευμένη, ήταν ακόμη απόρρητη και διαδιδόταν μόνο σε ένα μικρό κύκλο ατόμων που αναφέροταν σε αυτήν με ιδιαίτερη προσοχή και δυσπιστία [...] Εξουδετέρωναν τη θεότητα ανάγοντάς τη σε άλογες αιτίες, σε τυφλές δυνάμεις, σε αναγκαία φαινόμενα.

Ο Αναξαγόρας συνεπώς κατηγορήθηκε για ασέβεια εξαιτίας της έρευνάς του για την αποκάλυψη των θεϊκών μυστηρίων. Το ακριβές πειεχόμενο της απαγγελθείσας ποινής παραμένει άγνωστο: θάνατος ή οστρακισμός, κατά τον Ολυμπιόδωρο, φυλάκιση κατ΄άλλους. Ο Περικλής παρενέβη υπέρ του. Στο περιβάλλον του περίφημουστρατηγού διακρίνονται εξάλλου και άλλα πρόσωπα ύποπτα για ασέβεια, η γυναίκα του Ασπασία και ο γλύπτης Φειδίας.

Η επί ασεβεία καταγγελία εναντίον των "φυσικών" προσλαμβάνει πλέον τη μορφή ρεύματος. Η ελληνική θρησκευτική παράδοση, που αγνοεί την υπερβατικότητα και διακηρύσσει την ενότητα φύσης και θείου, ήταν δυνατό να καταλήξει σε μία οιωνεί αθεία, στην περίπτωση του μηχανιστικού υλισμού των φιλοσόφων, όπως προαναφέρθηκε, είτε σε ένα κράμα μαγείας-δεισιδαιμονίας. Ο επιστήμονας που εργαζόταν με θετικιστικό πνεύμα, κατηγορείται για την επιθυμία του να εισχωρήσει στο μυστικό των θεών, όπως καταθέτει ο Πλούταρχος, να εξονυχίσει το ιερό, μέσω ενός είδους <θεοτομής>. Εδώ ακριβώς έγκειται το νόημα του ψηφίσματος του Διοπείθη, όπως παραδίδει ο Πλούταρχος, "δυνάμει του οποίου ψηφίσματος διώκοταν για έγκλημα κατά της Πολιτείας όσοι δεν πίστευαν στους θεούς και δίδασκαν θεωρίες σχετικές με τα ουράνια φαινόμενα". 

Η κατά του Αναξαγόρα κατηγορία είναι η "διδασκαλία του με στόχο την αποβολή και την εξάλειψη οισαδήποτε δεισιδαιμονίας που προκαλεί τον φόβο για τα ουράνια σημεία και τα ουράνια σώματα, τα οποία τρομοκρατούν και αυτούς που αγνοούν τις αιτίες τους και αυτούς που κατακυριεύονται από τον φόβο των θεών, γιατί σχετικά με αυτά δεν κατέχουν τη βέβαιη γνώση, την οποία παρέχει η αληθινή φυσική φιλοσοφία".

Μαγική εξήγηση εναντίον επιστημονικής: η αντιπαράθεση σύντομα θα γίνει κλασική. Από την εποχή αυτή παρεκκλίνει προς μία έγκληση κατά των φυσικών φιλοσόφων επί αθεϊα. Γιατί όμως η αθεία έχει ήδη αρχίσει να θεωρείται έγκλημα? Γιατί μία απλή πίστη πυροδοτεί τέτοιες μάχες? Γιατί το να μη πιστεύει κάποιος στους θεούς είναι σοβαρότερο από το να μη πιστεύει για παράδειγμα στο ότι η γη είναι στρογγυλή? Η κακόσημη συνδήλωση, που συνοδεύει έκτοτε τον όρο "άθεος" σχεδόν μέχρι σήμερα, φαίνεται μάλλον αινιγματική, κυρίως υπό το πρίσμα της κυρίαρχης και προφανώς πιο φιλελεύθερης στάσης της ελληνικής αρχαϊκής περιόδου.

Μόνη η συντεχνιακή αντίδραση των μάντεων αδυνατεί να εξηγήσει μία τέτοιου είδους αξιολόγηση που ευνοεί την πίστη εις βάρος της απιστίας. ¨όπως αποκαλύπτεται από την δίκη του Σωκράτη, άλλα στοιχεία αποκτούν ιδιαίτερη σημασία...

ΙΕΡΑ ΕΛΛΑΣ 5/4/2024

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...

Τρίτη 27 Φεβρουαρίου 2024

Η ΑΘΕΪΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ (Μέρος 2)

 Κατά τον Ηράκλειτο, "ο κόσμος δεν είναι δημιούργημα ούτε θςού ούτε ανθρώπου, υπήρχε ανέκαθεν και θα υπάρχει αιώνια, είναι το πυρ το αείζωο, που ανάβει και σβήνει με μία ορισμένη τάξη.

Πρόκειται για την αντίληψη ενός αυτόνομου σύμπαντος, που ανάβει και σβήνει εις το διηνεκές. Περίπου κατά την ίδια εποχή, ο Παρμενίδης ο Ελεάτης εξομοιώνει επίσης το απόλυτο ον προς τον κόσμο, τον αιώνιο και άπλαστο, "το Παν, το Μοναδικό, το Ακίνητο, το Ακατάλυτο, το Καθολικό και συνεχές ένα".

O ClaudeTresmontant σημειώνει ότι "ο Παρμενίδης είναι ο πατέρας του υλισμού και των υλιστών, εφόσον πρεσβεύει ότι ο φυσικός κόσμος είναι το απόλυτο ον". Ο κόσμος αυτός, ανεξαρτήτως εάν αποκληθεί θείος ή μη, παραμένει η μόνη πραγματικότητα.

Κατά τον 5ο αι. π.χ. ο Σικελός Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος επαναβεβαιώνει την αιωνιότητα του άπλαστου κόσμου, εντός του οποίου τίποτε δεν χάνεται, τίποτε δεν δημιουργείται και τα πάντα μετασχηματίζονται: 

"Θέλω να σου πω κάτι άλλο: για όλα τα θνητά όντα δεν υπάρχει ούτε δημιουργία, γένεση, ούτε εξαφάνιση στον ολέθριο θάνατο, αλλά υπάρχει μόνο μείξη και μεταλλαγή του μείγματος, δημιουργία όμως, γένεση, για το θέμα αυτό, είναι απλώς ονομασίες που επινόησαν οι άνθρωποι[...] Ανόητοι -γιατί δεν είναι διορατικοί- όσοι πιστεύουν ότι γεννιέται αυτό που δεν υπήρχε από πρινή ότι κάτι πεθαίνει και καταστρέφεται ολοσχερώς. Διότι δεν είναι δυνατόν να γεννηθεί κάτι από αυτό που, κατά κανέναν τρόπο, δεν υπάρχει και είναι αδύνατο και ανήκουστο να χάνεται το υπάρχων, γιατί αυτό θα είναι πάντοτε εκεί που τοποθετήθηκε".

Σύμφωνα με τον Εμπεδοκλή ο Ζεύς, η Ήρα, η Νήστις, ο Αϊδωνεύς είναι απλώς και μόνον μυθικές προσωποποιήσεις των τεσσάρων στοιχείων, της φωτιάς, του αέρα, του νερού και της γης. Ο Αναξιμένης από την πλευρά του, περιορίζεται σε ένα πρωταρχικό στοιχείο, τον αέρα, ενώ ο Αναξαγόρας θεωρεί απαρχή των πάντων το αγέννητο χάος.

Ο Λεύκιππος (γενν. περί το 500) και ο μαθητής του Δημόκριτος(γενν. περί το 460) προτείνουν μία σαφώς πιο επεξεργασμένη και επιπλέον πιο απερίφραστα υλιστική θεωρία. Η έσχατη πραγματικότητα, κατά την αποψή τους, είναι το άτομο, σωματίδιο εξαιρετικά μικρό, υλικό, πλήρες. αδιαίρετο, διαρκώς κινούμενο. Τα άτομα αυτά, ποικίλων μεγεθών και σχημάτων, συνδυάζονται κατά την φορά των κινήσεών τους και διαμορφώνουν όλα τα σώματα του κόσμου, αδρανή και έμβια, χωρίς καμία σκοπιμότητα, χωρίς τελική αιτία. Το τυχαίο και η ανάγκη κατέχουν τα πρωτεία στην παρέλαση αυτή των όντων, που συντίθενται και αποσυντίθενται εις το διηνεκές.

Από αυτή την διαδικασία δεν εξαιρείται τίποτε, ούτε καν ο άνθρωπος, το σώμα του οποίου είναι απλώς ο καρπός μίας πολυπλοκότερης δομής, της οποίας την ψυχή απαρτίζουν λεπτά σφαιρικά άτομα, παρεμφερή προς τα άτομα της φωτιάς, οι δε σκέψεις και τα συναισθήματα προέρχονται από τις εντυπώσεις που δημιουργούν στην ψυχή και το σώμα άτομα του εξωτερικού περιβάλλοντος. Κάθε σώμα αποτελείται από άτομα και κενό.

Οι ίδιοι οι θεοί άλλωστε αποτελούνται από άτομα και δεν διαδραματίζουν ιδαίτερο ρόλο. Τα φαινόμενα που τους αποδίδει η θρησκεία, είναι απλώς είδωλα, εντυπώσεις των φυσικών φαινομένων στο ανθρώπινο πνεύμα. Εξού και η πίστη στην θεϊκή παρέμβαση. Ο Δημόκριτος επομένως, απέχει πολύ από τους άλλους φιλοσόφους, με την έννοια του μηχανιστικού υλισμού, εφόσον αφενός προβάλλει μία ψυχολογική ερμηνεία του φαινομένου της θρησκευτικής πίστης, αφετέρου, διαμέσου αυτής ακριβώς της ερμηνείας, καταλήγει στην πλήρη απαξίωση του. Ερμηνεία σημαίνει απομυθοποίηση.

Ο υλισμός του Δημόκριτου γνωρίζει ευμενή υποδοχή στους κύκλους των Ελλήνων διανοούμενων, μεταδίδεται μέσω ενός ρεύματος σκέψης και καταλήγει στον 3ο αι. στον Επίκουρο. Στο ενδιάμεσο διάστημα ωστόσο, πολιτισμικές και πολιτικές αλλαγές διαταράσσουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και τις σχέσεις μεταξύ πιστών και απίστων. Μέχρι το τέλος περίπου του 5ου αι. π.χ. στην Ελλάδα φαίνεται ότι επικρατεί μία σχετική ελευθερία ως προς τις θρησκευτικές αντιλήψεις. Μεταξύ της λαϊκής μυθολογίας, με εμφανή τα ίχνη της μαγείας, της επίσημης λατρείας που έχει ανατεθεί στους ιερείς των ναών και και της έντονα πανθεϊστικής, αν όχι αθεϊστικής φιλοσοφίας, που διέλυε τους θεούς μέσα στην ύλη, οι σχέσεις φαίνονται εξαιρετικά τεταμένεςμ με όλη τη σημασία του όρου. Ουδείς ανησυχεί για τις θρησκευτικές απόψεις ή την απιστία του, ούτε βεβαίως και ο Δημόκριτος.

Ο Θαλής που θεωρεί ότι " ο κόσμος είναι γεμάτος θεούς", επιδίδεται ανενόχλητος στην επιστιμονική μελέτη αυτού του κόσμου και προσκομίζει εξηγήσεις φυσικές για τους σεισμούς και τις κινήσεις των αστέρων. Σε αντίθεση προς μία καθιερωμένη άποψη, η επιστιμονική μελέτη της φύσης δεν χρειάστηκε να περιμένει τον χριστιανισμό για την εκκοσμίκευση του υλικού κόσμου.

Μέχρι τον 5ο αι. το φάσμα των ελληνικών απόψεων στο πεδίο της πίστης φαίνεται σαφώς μετατοπισμένο προς τον ορθολογισμό και την ορθολογική απιστία.

Οι φιλόσοφοι, κατά τα φαινόμενα, φτάνουν σε κάποια συναίνεση σχετικά με τον πανθεϊσμό, ορισμένες όψεις του οποίου θα μπορούσαν κάλλιστα να χαρακτηρισθούν ως αθία, εφόσον οι θεοί θεωρούνται πλέον τόσο ασήμαντοι.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ


Κυριακή 4 Φεβρουαρίου 2024

Η ΑΘΕΪΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ (Μέρος 1)

 


Ο Ελληνικός κόσμος απεικονίζει το φαινόμενο της αθεϊας σε όλη την ποικιλία του. Ο πλούτος των πηγών και η σχετική ελευθερία έκφρασης επιτρέπουν τη μελέτη της γέννησής της, των εκδηλώσεων και των υποδηλώσεών της, στο πλαίσιο ενός πολιτισμού διαποτισμού από τη θρησκεία. Η πολυπλοκότητα ωστόσο και οι πολυειδειείς αποχρώσεις μεταξύ φιλοσοφικών και θρησκευτικών ρευμάτων καταδεικνύουν τον βαθμό ασάφειας της διαχωριστικής γραμμής μεταξύ πίστης και απιστίας. Στον χειρισμό των όρων, επιβάλλεται εξαιρετική σύνεση, αρχής γενομένης από τον όρο άθεος, που προσδιορίζει τον πολέμιο, τον ενάντιο στους παραδοσιακούς θεούς. κάλλιστα όμως, ορίζει επίσης τον πιστό μιας άλλης θρησκείας ή απλώς ένα προληπτικό πνεύμα.

Μέχρι τον 5ο αιώνα: η παραδοχή ενός υλιστικού πανθεϊσμού.

Για μεγάλο διάστημα, από την αρχαϊκή έως την προσωκρατική περίοδο, η διάκριση μεταξύ αθεϊας και θρησκευτικής πίστης θεμελιώνεται με δυσκολία, εξαιτίας του ιδιάζοντος χαρακτήρα της θρησκείας και των φιλοσοφικών ρευμάτων. Στο σύνολό τους αντιμάχονται αναφανδόν την ιδέα της υπερβατικότητας. Η έσχατη πραγματικότητα είναι η άπλαστη και αιώνια φύση, μέρος της οποίας αποτελεί ο άνθρωπος. Οι ίδιοι οι θεοί εξάλλου είναι εγκόσμιοι, αιώνιοι, ενσώματοι, παρεμβαίνουν διαρκώς στα ανθρώπινα, καθορίζουν τη μοίρα, γνωστοποιούν τη βούλησή τους με χρησμούς, μεταστρέφονται με τη βοήθεια της μαγείας. Η παραδοσιακή ελληνική θρησκεία προσομοιάζει έντονα προς ένα φυσιοκρατικό πανθεϊσμό θεμελιωμένο στο μύθο, που προφανώς δεν βιώνεται πλέον, αλλά εννοιοποιείται, μορφοποιείται και συχνά αποδυναμώνεται από τους ποιητές τεμαχιζόμενος σε θρύλους και παραδόσεις. Στο επίπεδο του λαού, η θρησκεία αυτή βρίθει δεισιδαιμονιών και αποκρυφισμού. Πρόκειται επομένως, ούτως ή άλλως, για μια θρησκεία διασπασμένη, που προσεγγίζει αφενός τη θεωρητική αθεϊα, λόγω μιας τάσης προς τη συμβολική ερμηνεία των μύθων, αφετέρου την εμπειρική αθεία, λόγω της ενσωμάτωσης των μύθων στην καθημερινή ζωή. Εξαιτίας της συχνά αγοραίας πλευράς της ελληνικής μυθολογίας, οι ιστορικοί διερωτώνται εάν οι πιστοί πίστευαν όντως αυτές τις ιστορίες. Το ερώτημα ωστόσο όπως έδειξε ο Paul Veyne δεν τίθεται με αυτούς τους όρους. Άλλωστε η αλήθεια είναι πολιτισμικό φαινόμενο και οι ελληνικοί μύθοι αποτελούν στοιχεία ενός πνευματικού πολιτισμού, που δεν αποτιμάται με όρους της αλήθειας και του ψεύδους.

Τα προσωκρατικά φιλοσοφικά ρεύματα, που προσεγγίζουν την αλήθεια από μία ορθολογική σκοπιά, συγχέουν φύση και θεότητα, αποδίδοντας μέλιστα τέτοια προνόμια στην πρώτη, ώστε ο πυρήνας του πανθεϊσμού τους να βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την αθεϊα. Πολύ εύκολα η θεωρία τους μπορεί να εκτραπεί προς το πεδίο του φυσιοκρατικού υλισμού.

Πυρήνας της σκέψης τους είναι η ιδέα ότι υπάρχει μια ουσιαστική, άναρχη και ακατάλυτη πραγματικότητα, η ύλη, απλές μεταστοιχειώσεις της οποίας είναι όλα τα όντα. Ο Θαλής θεωρούσε ότι αυτή η πραγματικότητα είναι το νερό, ο Αναξημένης ο Αέρας, ο Ηράκλειτος η φωτιά και άλλοι η Γη. Αυτή η πρώτη ύλη είναι συγχρόνως θεϊκή, εμψυχώνεται από μία πνοή, ένα είδος οργανωτικού νου, που την καθιστά ζώσα ύλη. Η υλοζωιστική αυτή αντίληψη θεωρείται, εν γένει, αφετηρία του υλισμού - είναι η άποψη, την οποία ήδη από το 1841 υποστηρίζει στην διατριβή του ο Karl Max και επαναλαμβάνει ύστερα από λίγο ο Lange: "Ο υλισμός είναι τόσο αρχαίος όσο και η φιλοσοφία, όχι όμως αρχαιότερος".

Μία σύντομη επισκόπηση των κύριων προσωκρατικών θεωριών επιβεβαιώνει την καταφανέστατη κλίση τους προς την αθεϊα. Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι ο αρχαιότατος φιλόσοφος Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος περ. 610-547) έλεγε ότι η υλική αιτία και το πρώτο στοιχείο των πραγμάτων είναι το άπειρον (το ακαθόριστο, το αρχικό χάος), υπήρξε δε ο πρώτος που αποκάλεσε με τον όρο αυτό την υλική αιτία. Δηλώνει μάλιστα ότι αυτή δεν είναι ούτε το νερό ούτε κάποιο από τα καλούμε στοιχεία, αλλά μία ουσία διαφορετική, απροσδιόριστη, από την οποία προκύπτουν όλοι οι ουρανοί και οι εντός τους περικλειόμενοι κόσμοι. Το άπειρον, ουσία άπλαστη, δημιουργεί από τον ίδιο τον εαυτό του όλα τα υπάρχοντα όντα. Κατά τον 5ο αιώνα π.χ. ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος διακυρήσσει ότι το απόλυτο και αιώνιο ον είναι ο κόσμος. Ο κόσμος αυτός αναμφίβολα είναι θεός, αλλά ένας ενύπαρκτος θεός, καθ΄ όλα αδιαχώριστος από την ύλη. Ο ίδιος τέλος, περιφρονεί τον ανθρωπομορφισμό της λαϊκής θρησκείας και καταδικάζει όλες τις περί θεών θεωρίες: "O άνθρωπος αγνοεί και θα αγνοεί την αλήθεια σχετικά μετους θεούς".

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

ΙΕΡΑ ΕΛΛΑΣ 4/2/2024


Σάββατο 20 Μαΐου 2023

Τι ήταν η κάλπη και η ψήφος στην αρχαιότητα.

 



Ἀναφέρεται μόνο μία φορά στά ἒπη καί ἀπαντᾶται στήν ραψωδία τῆς Όδύσσειας η 20. Εἶναι ἡ στιγμή πού ὁ Ὀδυσσέας ψάχνει νά βρεῖ τό ἀνάκτορο τοῦ Ἀλκινόου στήν χώρα τῶν Φαιάκων. Τότε ἐμφανίζεται μπροστά του ἡ θεά Ἀθηνᾶ μεταμφιεσμένη σέ νεάνιδα, ἒχοντας στό κεφάλι κάλπιν, δηλαδή μία στάμνα.

Ἐμεῖς μετά ἀπό 5.000 χρόνια ἀποδεχθήκαμε τήν λέξη μέ τήν ἒννοια τῆς ψηφοδόχου, ὃπως διαμορφώθηκε στήν κλασική ἀρχαιότητα. Ἀλλά ἡ κάλπις ἒγινε καί κάλπη. Ἦταν ἀρχικά ἀγγεῖο, ὃπου ἐναπέθεταν τήν τέφρα τοῦ νεκροῦ. Ἀργότερα, ἐπί ἐποχῆς Λουκιανοῦ καί Ἑρμογένους, ἡ κάλπη πῆρε τήν σημερινή της ἒννοια, δηλαδή τῆς ψηφοδόχου: Τάς κάλπεις ἒνθα τάς ψήφους καθίεσαν δικάζοντες.

Ἐπί ἐποχῆς Ὁμήρου τόν ρόλο τῆς κάλπης ἒπαιζαν τά κράνη τῶν ἡρώων. Ἐκεῖ ἒριχναν τούς κλήρους ἀπό ὃπου ξεπηδοῦσε ἀναπαλλόμενος ἓνας, ὁπὀτε ὁ ἣρωας στόν ὁποῖο ἀνῆκε ὁ κλῆρος ἐπιλεγόταν νά ἀναλάβει μία σοβαρή ἀποστολή, ὃπως π.χ. νά ἀναλάβει τήν κατασκοπία στὀ ἀντίπαλο στρατόπεδο, ὃπως ἀναφέρεται στήν ραψωδία Κ τῆς Ἰλιάδος. Σήμερα ἐμεῖς ρίχνουμε τήν ψῆφο μας μέσα στήν κάλπη καί καθορίζουμε τόν τρόπο διοικήσεως τῆς χώρας μας καί τούς πολιτικούς πού θά μᾶς κυβερνήσουν.

Άλλά τί εἶναι ἡ ψῆφος;

Εἶναι κι αὐτή λέξη ὁμηρική. Ψηφίς ἀναφέρει ὁ Ὃμηρος, πού εἶναι ὑποκοριστικό τοῦ ψῆφοςψηφίον, δηλαδή τό πετραδάκι, τό χαλίκι, αὐτό μάλιστα πού ἒχει λειανθεῖ ἀπό τήν θάλασσα ἢ τούς ποταμούς. Στήν δωρική ἡ ψῆφος λεγόταν ψάφος.

Στήν ἀρχή χρησιμοποιοῦσαν τά χαλίκια αὐτά ἢ τά μικρά βότσαλα γιά νά μάθουν οἱ μαθητές τοῦ 5ου π.Χ. αἰῶνα ἀριθμητική. Στήν Ἰλιάδα ἀναφέρεται μία φορά ἡ λέξη ψηφίς στήν ραψωδία Φ 260. Ἐκεῖ οἱ ψηφίδες ἀναμοχλεύονται σέ αὐλάκι πού σκάβει μέ ἀξίνα ὁ ἀγρότης, καθώς τό νερό κελαρυστό χύνεται σέ χῶρο κατηφορικό.

Ἀργότερα ἡ ψῆφος πῆρε διαφορετικές ἒννοιες: Στό παχνίδι τῶν πεσσῶν, στήν μαντική τέχνη, ἀλλά καί στήν ψηφοφορία, ὁπότε καί ριχνόταν ἡ ψηφίδα ἢ ἡ ψῆφος στήν κάλπη, δηλαδή σέ ὑδρία. Μάλιστα δέ, διασφαλιζόταν καί ἡ μυστικότητα τῆς ψήφου, καθώς ὁ Ἡρόδοτος μᾶς πληροφορεῖ: Ψῆφον ψηφίζεσθαι. Ἐάν μή τῇ ψήφῳ…ψηφίσωνται κρύβδην ψηφιζόμενοι.

Ὁ Αἰσχύλος μᾶς πληροφορεῖ στίς Εὐμενίδες: Οὓτω ψήφῳ κρίνειν, διακρίνειν (μέ τήν ψῆφο νά κρίνεις καί νά διαλέγεις). Ἀλλά στόν 5ο αἰῶνα  ὑπῆρχαν καί τά…λευκά.

Ὁ Αἰσχύνης μᾶς πληροφορεῖ: Ὡσαύτως αἱ μέν λευκαί αἱ δἐ μέλαιναι. 



Σάββατο 4 Φεβρουαρίου 2023

Ο επικός ποιητής Όμηρος Ο δημιουργός της «Ιλιάδας» και της «Οδύσσειας» και η άγνωστη ζωή του.

 

Ο άνθρωπος που θα άφηνε το στίγμα του βαθιά στον ελληνικό πολιτισμό και κατόπιν στον δυτικό κόσμο δεν έχει ανάγκη από εισαγωγές.

Γεννημένος κάπου μεταξύ 12ου-8ου αιώνα π.Χ. στα παράλια πιθανότατα της Μικράς Ασίας, ο Όμηρος θα δημιουργούσε μια μακρά λογοτεχνική παράδοση, με το αφηγηματικό του ύφος να μένει φάρος στους κατοπινούς συγγραφείς της οικουμένης.

Κι όμως, για κάποιον με τέτοια παγκόσμια επίδραση συναίνεση φαίνεται να μην υπάρχει πουθενά!

Οι ακαδημαϊκοί δεν έχουν σταματήσει να ερίζουν για τη ζωή και το έργο του, με μερίδα μελετητών να αμφισβητεί ακόμα και την ίδια την ύπαρξή του.

Ας δούμε λοιπόν τι ξέρουμε και κυρίως τι δεν ξέρουμε για τον άνθρωπο που έγραψε τις αρχετυπικές επικές ιστορίες…

Το μυστήριο του Ομήρου

 

Δεν είναι μυστικό ότι ο Όμηρος αποτελεί ένα από τα διαπρεπέστερα μυστήρια της φιλολογίας. Ο ποιητής που μας χάρισε τα λαμπρά έπη συνεχίζει να είναι δυσεπίλυτο αίνιγμα αναφορικά με τα πραγματικά γεγονότα της ζωής του. Κάποιοι ακαδημαϊκοί έχουν φτάσει μάλιστα σε σημείο να ισχυριστούν ότι δεν πρόκειται για έναν άνθρωπο, αλλά για μακρά λογοτεχνική παράδοση, την ίδια ώρα που διαπρεπείς φιλόλογοι ορκίζονται ότι οι ομηρικές ιστορίες αποτελούν συλλογική δουλειά ομάδας προσώπων.

Η πεποίθηση για τη συλλογικότητα της ομηρικής αφήγησης έλκει την καταγωγή της από το γεγονός ότι η προφορική διήγηση μύθων αποτελούσε μακρά αρχαιοελληνική παράδοση, με μια σειρά από περίφημους ραψωδούς να μένουν στην Ιστορία. Κάτω από τη συλλογιστική αυτή, στον Όμηρο αποδίδεται απλώς η γραπτή καταγραφή προϋπαρχόντων θρύλων και μύθων.

Το αφηγηματικό στιλ του Ομήρου, όποιος κι αν ήταν, εμπίπτει εξάλλου περισσότερο στην κατηγορία του παραδοσιακού ραψωδού παρά του επικού ποιητή που είναι γέννημα μιας ιδιαίτερης λογοτεχνικής στιγμής, όπως για παράδειγμα ο Βιργίλιος. Στις ομηρικές ιστορίες συναντάμε επαναλαμβανόμενα αφηγηματικά μοτίβα, όμοια με χορικά άσματα ή επωδούς, γεγονός που συνηγορεί στη μουσικότητα των συνθέσεών του. Ο αντίλογος βλέπει στην ομηρική δουλειά την ξεκάθαρη πρόθεση του ποιητή να φιλοτεχνήσει έπη παρά λυρική ποίηση, η οποία συνοδευόταν αρχικά με λύρα, απομακρυνόμενος έτσι από την παράδοση της «τραγουδιστής» ποίησης.

Όλες βέβαια οι θεμιτές αυτές υποθέσεις θα οδηγούσαν προοδευτικά στο ερώτημα ποιος ήταν τελικά ο Όμηρος και αν πράγματι υπήρξε, η απάντηση του οποίου θα αποδειχτεί ένα από τα μεγαλύτερα λογοτεχνικά παράδοξα της Ιστορίας…

Πότε γεννήθηκε

Να το ξεκαθαρίσουμε εξαρχής: ιστορική και φιλολογική συναίνεση δεν υπάρχει σε τίποτα που να αφορά στον Όμηρο, περιβάλλοντας το Ομηρικό Ζήτημα με εικασίες και ακαδημαϊκές έριδες. Οι υποθέσεις δίνουν και παίρνουν λοιπόν για το πότε γεννήθηκε ο ποιητής, καθώς η έλλειψη πρωτότυπων πηγών είναι εξοργιστικά ενοχλητική για τους φιλολόγους.

Οι εικασίες για τη γέννησή του κυμαίνονται από το 750 π.Χ. μέχρι και πολύ πιο πίσω, φτάνοντας ακόμα και στο 1200 π.Χ. Κι αυτό γιατί η Ιλιάδα συμπυκνώνει τον Τρωικό Πόλεμο, με μερίδα ακαδημαϊκών να τοποθετεί τον ποιητή (άρα και χρονογράφο) κοντύτερα στα χρόνια των εχθροπραξιών. Άλλοι πάλι θεωρούν ότι το ποιητικό του ύφος υπαινίσσεται μεταγενέστερη περίοδο, ώστε να είναι συμβατός με την ποιητική παράδοση της εποχής. Όσο για τον «πατέρα της Ιστορίας» Ηρόδοτο (484-425 π.Χ.), τοποθετεί τον Όμηρο γύρω στο 850 π.Χ.

Η πανάρχαιη εποχή που έζησε ο ποιητής και το διαφορετικό σύστημα χρονολόγησης της κλασικής Ελλάδας κάνουν την απόδοση ακριβούς χρονολογίας γέννησης άσκηση για γερούς λύτες…

Πού γεννήθηκε

Για άλλη μια φορά, η ακριβής τοποθεσία γέννησης του ποιητή δεν μπορεί να εντοπιστεί, γεγονός που δεν αποτρέπει βέβαια τους ερευνητές από το να προσπαθήσουν: άλλοι τον τοποθετούν στην Ιωνία, άλλοι στη Σμύρνη, άλλοι στα παράλια της Μικράς Ασίας, άλλοι στη Χίο και δεν συμμαζεύεται. Είναι άλλωστε περίφημο το γεγονός ότι εφτά ελληνικές πόλεις διεκδικούν τον Όμηρο ως δικό τους παιδί.

Οι υποθέσεις αυτές δεν είναι βέβαια αστήρικτες: η ιδιαίτερη διάλεκτος των ομηρικών επών «μυρίζει» ενδεχομένως Μικρά Ασία και ειδικότερα Ιωνία. Η συχνή ομηρική αναφορά μάλιστα σε τοπικά καιρικά φαινόμενα, όπως οι βοριάδες που πνέουν από τα βορειοδυτικά, υποδεικνύει εντοπιότητα στην περιοχή, με μερίδα ιστορικών να τον τοποθετούν λοιπόν στην Ιωνία.

Κι ενώ το ομηρικό ιδιόλεκτο βοηθά τους μελετητές να περιορίσουν τη διάρκεια της ζωής του «ταυτοποιώντας» το με την ανάπτυξη και χρήση της γλώσσας γενικότερα, η δημοφιλία ωστόσο της Ιλιάδας και της Οδύσσειας στην εποχή τους έκαναν την ομηρική γλώσσα να διαχέεται σε όλη τη λογοτεχνική παράδοση των καιρών, συσκοτίζοντας εντέλει το τοπίο…

Πώς ήταν ο Όμηρος

 

Όλα ανεξαιρέτως τα βιογραφικά στοιχεία που αποδίδονται στον Όμηρο προκύπτουν από τα δικά του έπη, τα οποία και δεχόμαστε ως αληθή. Θεωρείται λοιπόν ότι ο Όμηρος ήταν τυφλός, με την πεποίθηση να βασίζεται αποκλειστικά σε έναν χαρακτήρα από την Οδύσσεια, τον τυφλό ραψωδό Δημόδοκο. Ο τρόπος λοιπόν που γινόταν δεκτός με τιμές ο ομηρικός αοιδός, διασκεδάζοντας τα ακροατήριά του με μουσική και επικές ιστορίες μαχών και ηρώων, έχει μεταφραστεί από τους ερευνητές ως υπαινιγμός του Ομήρου στην προσωπική του βιογραφία. Ως αποτέλεσμα, πιστεύουμε ότι ο Όμηρος ήταν τυφλός, την ίδια στιγμή που είχε πλούσια κατσαρά μαλλιά και γενειάδα, όπως τον αναπαριστούν άλλωστε όλες οι προτομές και τα αγάλματά του.

«Ο Όμηρος και ο Σοφοκλής διέκριναν καθαρά, ένιωθαν έντονα και αποτραβιόνταν από τους πολλούς», έγραφε ο διαπρεπής Lane Cooper στο περίφημο σύγγραμμά του «The Greek Genius and Its Influence» το 1917, στην προσπάθειά του να αποτυπώσει τον συναισθηματικό κόσμο του ποιητή. Και βέβαια δεν ήταν ο πρώτος ούτε βέβαια ο τελευταίος που θα προσπαθούσε να ανασυγκροτήσει τη ζωή και την προσωπικότητα του συγγραφέα από το περιεχόμενο των ομηρικών επών και τους υπαινιγμούς του ποιητή στην προσωπική του ζωή. Αν οι υπαινιγμοί είναι όντως εκεί ή επιμένουν να τους βλέπουν οι μελετητές, ποιος να πει…

Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια

Τα δύο ομηρικά έπη έχουν γίνει αρχετυπικά πρότυπα στην παγκόσμια μυθιστορία. Την ώρα που παρέχουν μια πρώτη και καθαρή ματιά στην ανθρώπινη προϊστορία και τις πρώτες οργανωμένες κοινωνίες, αποκαλύπτουν σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια πόσο λίγα έχουν αλλάξει από τότε. Ακόμα κι αν η Ιλιάδα είναι σε κάποιον άγνωστη, το χρονικό της πολιορκίας της Τροίας και της αρπαγής της Ωραίας Ελένης -της ωραιότερης γυναίκας του κόσμου!- έχει αποτελέσει τη βάση για τόσες και τόσες ερωτικές ιστορίες, κάνοντάς τη κατάφωρα οικεία. Κάποιοι μάλιστα ομηρικοί μελετητές ισχυρίζονται ότι εξαιτίας της γεωγραφικής ακρίβειας της Ιλιάδας, ο Όμηρος πρέπει να γνώριζε από πρώτο χέρι την περιοχή.

Και βέβαια μετά έρχεται η Οδύσσεια, που πιάνει τον μίτο της ιστορίας από την πτώση της Τροίας και έπειτα, όχι βέβαια χωρίς ακαδημαϊκές έριδες. Η πατρότητα της Οδύσσειας αμφισβητείται στη βάση των σαφώς διαφορετικών αφηγηματικών δομών που συναντάμε στα δύο έπη, κάτι που για μερίδα φιλολόγων υποδεικνύει ότι τα δύο ποιήματα απέχουν μεταξύ τους τουλάχιστον έναν αιώνα και δεν μπορούν έτσι να έχουν γραφτεί από τον ίδιο άνθρωπο. Άλλοι πάλι ερευνητές θέλουν τη διαφορά των ποιημάτων να ανέρχεται σε μερικές μόλις δεκαετίες, με τη διαφορά στο στιλ γραφής να αποκαλύπτει τη λογοτεχνική ωρίμαση του ποιητή: η στιβαρή δομή της Ιλιάδας αποκαλύπτει έναν Όμηρο που έχει φτάσει στην ακμή του, ενώ η πιο μυθιστορηματική και σαφώς «λαϊκότερη» Οδύσσεια αποδίδεται στον ηλικιωμένο πλέον ποιητή.

Ο τρόπος μάλιστα που ο Όμηρος φιλοτεχνούσε τις περιγραφές του με ευρύτατη χρήση παρομοιώσεων και περιγραφών θα γινόταν λογοτεχνική πεπατημένη στους αιώνες που θα ακολουθούσαν, εμπνέοντας μια μακρά σειρά συγγραφέων του κόσμου άμεσα ή έμμεσα.

Κι άλλα έργα έχουν μάλιστα αποδοθεί κατά καιρούς στον κορυφαίο έλληνα ποιητή μέσα στους αιώνες, με πλέον αξιομνημόνευτους τους Ομηρικούς Ύμνους, συναίνεση υπάρχει ωστόσο για την ώρα μόνο για τα δύο έπη, τα οποία του αποδίδονται καθολικά και χωρίς απόπειρες «ιστορικής ανασυγκρότησης»…

Κληρονομιά

«Ο Πλάτωνας μας λέει ότι στον καιρό του πολλοί πίστευαν ότι ο Όμηρος ήταν ο παιδαγωγός όλης της Ελλάδας. Από τότε, η επίδραση του Ομήρου έχει εξαπλωθεί πολύ μακρύτερα από τα σύνορα της Ελλάδας», γράφει ο Werner Jaeger στην «Paideia: The Ideals of Greek Culture» και έχει απόλυτο δίκιο.

Κι αν η πραγματική του ζωή παραμένει μυστήριο, η πραγματικότατη επίδραση του έργου του συνεχίζει να διαπνέει τον κόσμο μας ακόμα και σήμερα…

Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου 2023

Ψευδείς ειδήσεις στον αρχαίο κόσμο.

 






To 335 π.X., στην Αθήνα, ο Δημοσθένης –μεγάλος αντίπαλος των Μακεδόνων– παρουσίασε έναν στρατιώτη, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι είδε με τα μάτια του τον Μέγα Αλέξανδρο νεκρό. Ο Αλέξανδρος όμως ήταν ζωντανός... 

Ο όρος «fake news» είναι ένας νεολογισμός που ακούγεται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια. Eγινε η λέξη της χρονιάς το 2017 σύμφωνα με το Λεξικό Κόλινς και τούτο συνδέεται, βέβαια, με την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ήταν ο επινοητής του νεότευκτου όρου. Η τακτική όμως της διάδοσης ψευδών ειδήσεων και της παραπληροφόρησης δεν είναι καθόλου νέα. Μια σύγχρονη τάση της κλασικής φιλολογίας είναι να εξετάζει φαινόμενα της νεωτερικότητας στον αρχαίο κόσμο. Η αναγωγή στα ριζώματα του δυτικού πολιτισμού θα μπορούσε να φωτίσει όψεις μιας εμπειρίας που βιώνουμε σήμερα.

Το βασίλειο των fake news, όπως τώρα έτσι και τότε, ήταν η πολιτική και ακόμη περισσότερο ο πόλεμος. «Το πρώτο θύμα του πολέμου είναι η αλήθεια!». Την πολυαναφερόμενη αυτή ρήση φέρεται να διατύπωσε ο Αμερικανός γερουσιαστής Χίραμ Τζόνσον το 1918, λίγο πριν τελειώσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Τα αρχαία ελληνικά διέθεταν ειδικό όρο για τα fake news: «ψευδαγγελία». Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται από τον ιστορικό Ξενοφώντα για τη διάδοση ψευδών ειδήσεων ως στρατηγική πολέμου, και από τον Δίωνα Κάσσιο, ο οποίος παραθέτει ένα απτό παράδειγμα αυτής της πρακτικής (τη χρήση της από τους Πάρθους στον πόλεμο κατά των Ρωμαίων).

Ιδού ένα παράδειγμα από την αρχαιότητα για τη στάση των νότιων ελληνικών πόλεων έναντι του Μ. Αλεξάνδρου, όπως το παραδίδει ο Αρριανός: Τον Σεπτέμβριο του 335 π.Χ. ενώ ο Μακεδόνας βασιλιάς εκστράτευε κατά των βαρβάρων στον Βορρά, στη Θήβα ετοιμαζόταν εξέγερση. Οι πρωταίτιοι προκειμένου να πείσουν ευκολότερα τους Θηβαίους τούς διαβεβαίωναν ότι ο Αλέξανδρος σκοτώθηκε στην Ιλλυρία. Στην Αθήνα μάλιστα λέγεται ότι ο Δημοσθένης –ο μεγάλος αντίπαλος των Μακεδόνων– παρουσίασε έναν στρατιώτη στην Εκκλησία του Δήμου, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι είδε με τα μάτια του τον Αλέξανδρο νεκρό. Ο Αλέξανδρος, όμως, ήταν ζωντανός! Η ψευδολογία αυτή είχε πολύ άσχημα αποτελέσματα για τη Θήβα. Ο υποτιθέμενος θάνατος του Αλέξανδρου πυροδότησε την εξέγερση, η οποία οδήγησε στην ολοσχερή καταστροφή της πόλης.

Eνα ακόμη παράδειγμα, αυτήν τη φορά από τα ρωμαϊκά χρόνια: Η ψευδής είδηση του θανάτου της Κλεοπάτρας οδήγησε τον Μάρκο Αντώνιο στην αυτοκτονία, όπως παραδίδει ο Πλούταρχος.

Μια διαφορά μεταξύ της σημερινής εποχής και της κλασικής αρχαιότητας βρίσκεται στον ρόλο της τεχνολογίας. Ενώ στις μέρες μας διευκολύνει πολύ τη διάδοση των ψευδών ειδήσεων, στους αρχαίους χρόνους η έλλειψη προηγμένης τεχνολογίας καθυστερούσε την αποκατάσταση της αλήθειας.

Ψευδείς ειδήσεις ωστόσο δεν βρίσκει κανείς μόνο στην πολιτική και πολεμική τακτική των αρχαίων αλλά και στη μυθοπλασία τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τρεις ευριπίδειες τραγωδίες, η «Ιφιγένεια η εν Ταύροις», η «Ελένη» και η «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι». Στην «Ιφιγένεια την εν Αυλίδι», ο Αγαμέμνων στέλνει στη γυναίκα του, Κλυταιμνήστρα, ένα γράμμα με το οποίο της ανακοινώνει ότι η κόρη τους, Ιφιγένεια, θα παντρευτεί με τον Αχιλλέα στην Αυλίδα. Το καλό νέο διαδίδεται. Αρχικά, μόνον ο ίδιος ο Αγαμέμνονας, ο Μενέλαος, ο Κάλχας και ο Οδυσσέας γνωρίζουν την πικρή αλήθεια: Η Ιφιγένεια θα πρέπει να μεταβεί στην Αυλίδα για να θυσιαστεί, προκειμένου να καταστεί δυνατός ο απόπλους των αχαϊκών πλοίων, που είναι καθηλωμένα λόγω της νηνεμίας.

Στην «Ιφιγένεια την εν Ταύροις» και την «Ελένη», τα fake news αποτελούν και πάλι μέρος ενός σχεδίου· αυτήν τη φορά, ωστόσο, πρόκειται για σχέδιο απόδρασης από έναν βαρβαρικό τόπο και από έναν εχθρικό για τους Ελληνες βασιλιά. Στην «Ιφιγένεια την εν Ταύροις», η διάδοση ψευδών ειδήσεων είναι μέρος του σχεδίου της Ιφιγένειας, που καταφέρνει να διαφύγει από την ταυρική γη και τον βασιλιά Θόαντα μαζί με τον Ορέστη και τον Πυλάδη, καθώς και το άγαλμα της θεάς Αρτέμιδος· ομοίως, στην «Ελένη», η ψευδής είδηση ότι ο Μενέλαος είναι νεκρός αποτελεί τη βάση του ευφυούς σχεδίου της Ελένης για τη διαφυγή της ίδιας και του άνδρα της από την Αίγυπτο και τον βασιλιά Θεοκλύμενο.

Στο τέλος του μυθιστορήματος «Καλλιρρόη» του Χαρίτωνος (1ος αιώνας μ.Χ.), ο κεντρικός ήρωας (Χαιρέας), γαμπρός του τυράννου των Συρακουσών, επιστρέφει στην πατρίδα του, Συρακούσες, μετά από ταξίδια και περιπέτειες και εκθέτει τις εμπειρίες του στο κοινό της πόλης. Η διήγησή του ανασκευάζει τα γεγονότα, τα οποία έχουν ήδη παρακολουθήσει οι αναγνώστες, αποσιωπώντας ή αλλοιώνοντας οτιδήποτε θα μπορούσε να έχει πολιτικό κόστος και αποδίδοντας περισσότερα κατορθώματα στον ομιλητή (τον ίδιο τον ήρωα) από αυτά που του ανήκαν πραγματικά. Ετσι ο ήρωας πετυχαίνει το επιθυμητό αποτέλεσμα, να δοξαστεί από τον λαό.

Τη διάδοση ψευδών ειδήσεων με στόχο την ψυχαγωγία του αναγνωστικού κοινού συναντάμε και στο λογοτεχνικό είδος της παραδοξογραφίας, το οποίο επικεντρώνεται στην αφήγηση παράδοξων ιστοριών και ασυνήθιστων φαινομένων. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί ο Φλέγων από τις Τράλλεις της Καρίας, ο οποίος έζησε στα χρόνια του αυτοκράτορα Αδριανού. Το πρώτο κεφάλαιο του έργου του «Περί θαυμασίων» –ένα συμπίλημα 35 παράδοξων συμβάντων– περιλαμβάνει την ιστορία μιας νεαρής κοπέλας ονόματι Φιλίννιον η οποία επέστρεψε από τον θάνατο για να ξεκινήσει μια ερωτική σχέση με κάποιον Μαχάτη, επισκέπτη στο σπίτι των γονιών της. Στην αφήγηση της ιστορίας του Φλέγοντος, η οποία εκτυλίσσεται στην ελληνιστική Αμφίπολη, ο σύγχρονος αναγνώστης αναγνωρίζει πολλά στοιχεία των ψευδών ειδήσεων. Συγκεκριμένα, το συμβάν καταγράφεται από έναν τοπικό αξιωματούχο σε μορφή επιστολής και αποστέλλεται στον βασιλιά (τον Φίλιππο της Μακεδονίας) με σκοπό να διαδοθεί σε ένα ευρύτερο κοινό. Η είδηση είναι ψευδής, καθώς τα γεγονότα που περιγράφονται απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Για να πείσει τον αναγνώστη του, ο Φλέγων χρησιμοποιεί διάφορες στρατηγικές, όπως η μνεία των πηγών του, η περιγραφή της αντίδρασης του πλήθους στα παράδοξα συμβάντα και η χρήση ψευδοϊστορικών στοιχείων. Αξίζει να αναφερθεί ότι ακόμη και η πατρότητα του «Περί θαυμασίων» αποτελεί μια ψευδή είδηση, καθώς στην αρχαιότητα κυκλοφορούσαν διάφορες φήμες για τη συγγραφή των έργων του Φλέγοντος από τον ίδιο τον αυτοκράτορα Αδριανό.

Ολα αυτά και άλλα πολλά, τόσο από την πραγματική ιστορία όσο και από τη λογοτεχνική αναπαράσταση, συζητήθηκαν σε ένα διπλό ελληνογερμανικό συνέδριο με τον τίτλο «Fake news στην αρχαιότητα», που διοργανώθηκε τη χρονιά που μας πέρασε στο Πανεπιστήμιο του Τριρ και στο ΕΚΠΑ. Ο τόμος με τα συνολικά πρακτικά θα εκδοθεί προσεχώς από διεθνή εκδοτικό οίκο.

Οι κυρίες Μαριάννα Θωμά, Νικολέττα Καναβού, Κατερίνα Κορολή και ο κ. Βασίλης Βερτουδάκης διδάσκουν αρχαία ελληνική φιλολογία στο ΕΚΠΑ.


Πηγή: Μ. Θωμά, Ν. Καναβού, Κ. Κορολή, Β. Βερτουδάκης,  Καθημερινή

Σάββατο 12 Νοεμβρίου 2022

Ήλιος της Βεργίνας – Ένα ελληνικό σύμβολο

 ΟΉλιος της Βεργίναςείναι ένα σύμβολο που χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τους Αρχαίους Έλληνες. Έγινε διάσημο λόγω των Μακεδόνων που το χρησιμοποιούσαν ως Σύμβολο της Δυναστείας των Αργείων.



Ο Βασιλικός οίκος της Μακεδονίας:

Ο τυπικός Ήλιος της Βεργίνας είναι ένας 16-μυτερός Ήλιος. Μπορεί επίσης να βρεθεί σε άλλα στυλ: 12-μυτερά ή 8-μυτερά. Ποιο ήταν το νόημα αυτού του συμβόλου;; -Στον τυπικό 16-μυτερό Ήλιο , οι 4 ακτίνες αντιπροσωπεύουν τα 4 στοιχεία: Γη-Ωκεανός-Φωτιά-Αέρας. Οι άλλες 12 ακτίνες αντιπροσωπεύουν τους 12 Θεούς του Ολύμπου. Μπορείτε να δείτε την εξήγηση στην ακόλουθη κινούμενη εικόνα :

–Σε κάθε μορφή, ο Ήλιος της Βεργίνας συμβόλιζε την Παρθενία:

Η θεά Αθηνά ήταν Παρθένος, οπότε αυτός ο Ήλιος συνδέθηκε μαζί της. Μπορούμε επίσης να βρούμε αυτό το σύμβολο που σχετίζεται με τον Απόλλωνα. –Όλες οι εκδοχές (16,12 και 8-αιχμηρός Ήλιος) συνδέονται με ένα άλλο διάσημο ελληνικό σύμβολο, το «Δελφικό Έψιλον», σύμβολο του Απόλλωνα:



Ο Ήλιος της Βεργίνας έγινε κοινό σχέδιο τέχνης σε νομίσματα, κρατήρες, επιτοίχια σχέδια κλπΠΟΛΥ ΠΡΙΝ το χρησιμοποιήσει ο μακεδονικός βασιλικός οίκος (η δυναστεία των Αργεάδων). Μετά την ενοποίηση του ελληνικού έθνους υπό την ηγεσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Ήλιος της Βεργίνας έγινε το σύμβολο της Ελληνικής Εθνογένεσης.

Στις απαντήσεις που ακολουθούν, θα μπορέσετε να δείτε μερικά έργα αρχαίας ελληνικής τέχνης που περιέχουν τον Ήλιο της Βεργίνας, ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Αυτά τα σύμβολα του ήλιου βρίσκονται σε διάφορα ελληνικά μέρη, εκτός από τη Μακεδονία. Επιπλέον, θα υπάρξει μια μικρή ιστορική αναδρομή, προκειμένου να δούμε την εξέλιξη αυτού του συμβόλου μέσα στους αιώνες :

2000 π.Χ.:

Αυτή είναι η εποχή που οι αρχαίοι Έλληνες άρχισαν να χρησιμοποιούν για πρώτη φορά το σύμβολο του Ήλιου. Δεν είχε τυποποιηθεί ακόμα, ήταν μια πρώιμη μορφή του Ήλιου της Βεργίνας:


780 π.Χ.:

Ο Ήλιος της Βεργίνας έχει τυποποιηθεί. Το παρακάτω έργο τέχνης δείχνει την καταστροφή της Τροίας. Μπορούμε να δούμε καθαρά το σύμβολο του Ήλιου στην καμπούρα του πολεμιστή. Βρέθηκε στη Μύκονο:



Οι παρακάτω εικόνες είναι μόνο ένα μικρό δείγμα, που δείχνει την ευρεία χρήση του Ήλιου της Βεργίνας στην Ελληνική Τέχνη:

Σπαρτιάτης Οπλίτης –780 π.Χ.:



Σπαρτιάτης Αμφορέας –

Χρονολογείται από τον 6ο αιώνα π.Χ., δηλαδή πολύ πριν από τη μετέπειτα κυριαρχία της Μακεδονίας στον ελληνικό κόσμο. Σε αυτό το εξαιρετικό παράδειγμα αρχαίας κεραμικής, το Sunburst εδώ δεν είναι απλώς ένα τυχαίο διακοσμητικό μοτίβο, αλλά μάλλον αποτελεί το κεντρικό θέμα. Η εμφάνισή του σε αυτό το οικιακό αντικείμενο από τη μακρινή Σπάρτη, σε τόσο πρώιμη ημερομηνία, είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά στοιχεία για τον πανελλήνιο χαρακτήρα αυτού του αρχαίου συμβόλου. Επιπλέον, αυτό το στοιχείο ίσως υπαινίσσεται μια πιο συγκεκριμένη σχέση μεταξύ της Σπάρτης και του Δωριανού εξαδέλφου της του βορρά.

Αυτό το αγγείο βρίσκεται τώρα στο Μουσείο τουΛούβρου, στο Παρίσι6ος αιώνας π.Χ.:



Ένας αμφορέας από την περιοχή του Πόντου (η νότια ακτή της Μαύρης Θάλασσας) που χρονολογείται από το δεύτερο μισό του έκτου αιώνα π.Χ. Ο Πρίαμος και ο θεός Ερμής οδηγούν την Ήρα, την Αθηνά και την Αφροδίτη στο Παρίσι, αποστολή των οποίων θα είναι να αποφασίσουν ποια από αυτές τις θεές είναι η πιο όμορφη. Σύμφωνα με το μύθο κάθε μία από αυτές τις θεές έκανε προσφορές στο Παρίσι για να κερδίσει το διαγωνισμό. Η Ήρα υποσχέθηκε να τον κάνει κυβερνήτη του κόσμου, η Αθηνά ορκίστηκε ότι δεν θα νικηθεί ποτέ στη μάχη. Ο Πάρις επέλεξε τελικά την Αφροδίτη καθώς του υποσχέθηκε την αγάπη της Ελένης, της πιο όμορφης θνητής γυναίκας στον κόσμο. Ο Τρωικός Πόλεμος ήταν άμεσο αποτέλεσμα αυτού του μοιραίου διαγωνισμού:

Ο Εξηκίαςήταν διάσημος αγγειογράφος και αγγειοπλάστης της αρχαίας Αθήνας. Η σκηνή σε αυτή τη σελίδα, από έναν αμφορέα του τρίτου τετάρτου του 6ου αιώνα π.Χ. (τώρα στο Εθνικό Μουσείο της Αθήνας), είναι ένα από τα πιο διάσημα έργα του. Θεωρείται ένα από τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα αγγειογραφίας «Μελανόμορφης».



Ο Αχιλλέας και ο Αίας, δύο σημαντικοί Έλληνες ήρωες της Ιλιάδας του Ομήρου, απεικονίζονται εδώ να χαλαρώνουν πάνω σε ένα παιχνίδι ζαριών κατά τη διάρκεια μιας ανάπαυλας στις μάχες. Ο Αχιλλέας μόλις κέρδισε. έχει μόλις ρίξει ένα «τέσσερα» ενώ ο Άγιαξ πρέπει να δεχτεί ένα «τρία»:

Τρίτο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ.:



Οι μανδύες και των δύο αυτών ομηρικών μορφών είναι γεμάτοι με πολυάριθμες ηλιακές εκρήξεις 8 ακτίνων.

Η επιστροφή του Ηφαίστου-560 π.Χ.:



Παρακάτω υπάρχει μιαπυξίδα (κιβωτιόσχημο αγγείο) από το δεύτερο μισό του6ου αιώνα π.Χ.υπογεγραμμένη από τον πολυγραφότατο Αθηναίο αγγειοπλάστηΝικοσθένη. Απεικονίζει τον ήρωα Ηρακλή με τους Θεούς του Ολύμπου. Η σφραγίδα στο καπάκι αυτού του σκάφους διαθέτει το γνωστό Sunburst 16 ακτίνων. Όπως τα ενδύματα του Αχιλλέα και του Αίαντα στο αγγείο της Εξηκίας, έτσι και τα ρούχα μιας από τις μορφές στο μπροστινό μέρος της πυξίδας είναι στολισμένα με ηλιοκαμένα:

Αθηνά και Ερμής540 π.Χ.




Ηρακλής και Λερναία Ύδρα-525 π.Χ.:


Ο Οδυσσέας τυφλώνει τον Κύκλωπα, Μεγάλη Ελλάδα-520 π.Χ.:


Ελληνικός Αμφορέας, Μεγάλη Ελλάδα500 π.Χ.



Ηρακλής- Ολυμπία-500 π.Χ.:

Θεά Αθηνά-5ος αιώνας π.Χ.:

Άδης-ο ελληνικός υπόκοσμος-5ος αιώνας π.Χ.:


Αθηναίος πολίτης-στρατιώτης του450 π.Χ. περίπου. Φοράει ένα λινό cuirass (πανοπλία σώματος), ένα στυλ που είχε αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό cuirasses από χαλκό μέχριπερίπου τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ.


Τα κομμάτια των ώμων του cuirass του είναι διακοσμημένα με ηλιακές εκρήξεις 8 ακτίνων. Το γκροτέσκο πρόσωπο της Γοργόνας Μέδουσας, ένα πολύ κοινό ελληνικό σύμβολο και ένα από τα χαρακτηριστικά της θεάς Αθηνάς, κρέμεται στο στήθος του.

Ηρακλής και Αθηνά,480 π.Χ.:




Ένα άλλο αττικό αγγείο (που χρονολογείταιγύρω στο 480 π.Χ.), δείχνει έναν πολεμιστή να φοράει ένα ̈Αττικό» κράνος και να φέρει μια μεγάλη, διακοσμημένη ασπίδα. Μια ηλιαχτίδα δεκαέξι ακτίνων κοσμεί το κομμάτι του ώμου που είναι ορατό:

π. 480 π.Χ.:


Τα κομμάτια ώμου ενός ακόμη οπλίτη από ένα αθηναϊκό αγγείο του450 π.Χ.πάνω), είναι επίσης διακοσμημένα με ηλιακές εκρήξεις 8 ακτίνων. Αυτή η σκηνή αποτυπώνει την επίσημη διάθεση της αναχώρησης του οπλίτη πολεμιστή για μάχη. Εμφανίζεται να σφίγγει το χέρι του πατέρα του ενώ η σύζυγός του (ή η μητέρα του) φέρει ένα phiale (κύπελλο) που θα χρησιμοποιηθεί για την τελετουργική σπονδή του αποχαιρετισμού:
450 π.Χ.:


Μέσα στο ναό της Νέμεσης στην Θάμνο-436 π.Χ.:


Αρχαίοι Έλληνες οπλίτες, Μουσείο Νάπολης,400 π.Χ.:


Η Λεβάδος της Θεάς Δήμητρας-400 π.Χ.:

Αγγείο του Κανού –400 π.Χ.:

Λεπτομέρεια του Αγγείου Του Κανού- Ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος, καθισμένος στο θρόνο του, συγκαλεί Πολεμικό Συμβούλιο και αποφασίζει να εισβάλει στην Ελλάδα. Κάτω από αυτόν είναι Πέρσες που φέρουν φόρο τιμής. Πάνω από τον Δαρείο βρίσκονται οι Θεοί του Ολύμπου. Ανάμεσά τους, πλαισιωμένη από τον Δία και την Αθηνά, είναι μια γυναικεία μορφή, μια προσωποποίηση της ίδιας της Ελλάδας. Η Αθηνά έχει βάλει το χέρι της στην Ελλάδα και μαζί με τον Δία φαίνεται να την παρηγορούν ενόψει του επικείμενου αγώνα και των δοκιμασιών της (βλ. λεπτομέρειες αγγείου Canosa παρακάτω):
Two 16-ray Sunbursts ολοκληρώνουν τη σύνθεση της Ελλάδας και του ελληνικού πάνθεον, ενώ άλλες δύο εκρήξεις του Ήλιου εμφανίζονται στην κορυφαία σκηνή του αγγείου.

400 π.Χ.:



Έλληνας Οπλίτης εναντίον Πέρση Στρατιώτη,4ος αιώνας π.Χ.:

Έλληνας Οπλίτης εναντίον Πέρση Στρατιώτη,4ος αιώνας π.Χ.:

Ο Έλληναςήρωας Περσέας:

Τέταρτος αιώνας π.Χ.

Τρεις νεαροί σε μάχες, ένας από τους οποίους φέρει μια ασπίδα χαραγμένη με το Sunburst:

Μιαepaulette που απεικονίζει ένα ηλιακό ξέσπασμα.

Στις Ελληνικές Ασπίδες και Κράνη
Οι ασπίδες των αρχαίωνΕλλήνων οπλιτών (βαρύ πεζικό) έφεραν πάντα ένα συμβολικό σχέδιο γνωστό ωςεπίθεμα, το οποίο είχε τελετουργική ή εραλδική σημασία. Οι σωζόμενες αναπαραστάσεις αυτών των συσκευών μαρτυρούν μια τεράστια ποικιλία σχεδιασμού και έμπνευσης. Αν και συχνά μοναδικό για το άτομο, (φαινόμενο που οδηγεί σε πληθώρα εμβλημάτων: κόκορα, λιοντάρια, τρίποδες, γοργόνες, πουλιά, ταύροι, φίδια, αγριόχοιροι κ.λπ.), ολόκληροι στρατοί παρουσίαζαν συχνά ένα ομοιόμορφο σχέδιο. Τέτοια ήταν η περίπτωση των στρατιωτών της Σπάρτης που ήταν εύκολα αναγνωρίσιμοι από τη θρυλική Λάμδα («Λ»: το ελληνικό «Λ», το πρώτο γράμμα της «Λακεδαιμονίας», της χώρας των Σπαρτιατών) στις ασπίδες τους, εκτός από τους κόκκινους μανδύες τους.

Τουλάχιστον δύο από τους οπλίτες που ανταγωνίζονται στον ένοπλο πεζικό αγώνα από έναν ελληνικό αμφορέα του 4ου αιώνα π.Χ. (κάτω), φέρουν ασπίδες με ηλιακό επίσημα. Οι αθλητικοί αγώνες γίνονταν προς τιμήν των θεών στις ελληνικές γιορτές. Ο ένοπλος αγώνας ποδιών ήταν ένα πολύ δημοφιλές γεγονός, τόσο πολύ, που 25 ασπίδες ήταν σε ετοιμότητα στην Ολυμπία για χρήση από τους διαγωνιζόμενους. Ένας παναθηναϊκός αμφορέας του Νικόμαχου της ίδιας περιόδου (δεν απεικονίζεται) απεικονίζει επίσης τρεις γυμνούς πολεμιστές να αγωνίζονται, δύο από τους οποίους φέρουν ασπίδες διακοσμημένες με ηλιακές εκρήξεις.



Το γυμνό στη μάχη, όπως απεικονίζεται σε αυτή την ύστερη κλασική αθηναϊκή κανάτα κρασιού (παρακάτω), ήταν ένα καλλιτεχνικό συνέδριο που σχεδιάστηκε για να διακρίνει τα ελληνικά από τα βαρβαρικά. Οι Έλληνες πολεμιστές δεν πολέμησαν ποτέ χωρίς πανοπλία σώματος. ούτε κυνηγούσαν με αυτόν τον τρόπο όπως θα μας έκανε να πιστέψουμε ο περίφημος πίνακας της Γνώσης του Αλέξανδρου που κυνηγούσε. Ένας Έλληνας οπλίτης εμπλέκεται εδώ σε μάχη εναντίον τριών Περσών (οι οποίοι δεν είναι όλοι ορατοί). Αυτή η σκηνή αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη εμπιστοσύνη που ένιωσαν οι Έλληνες μετά την ήττα τους από την Περσία στις αρχές του 5ου αιώνα και το επιτυχημένο περσικό εγχείρημα του Ξενοφώντα στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. Ο Έλληνας οπλίτης φέρει περήφανα μια ασπίδα στολισμένη με το προφανώς αρκετά κοινό επίσημα Sunburst:

Ένας αττικός ερυθρός κρατήρας που βρίσκεται τώρα στο Antikenmuseum (στη Βασιλεία της Ελβετίας, δεν εμφανίζεται) απεικονίζει μια σκηνή από την Αμαζονομαχία, τη μυθική μάχη μεταξύ του Θησέα και των Αθηναίων του ενάντια στις εισβολείς Αμαζόνες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας από τους Αθηναίους πολεμιστές που εμπλέκονται στη μάχη σώμα με σώμα, ο οποίος επίσης μάχεται σε «ηρωικό γυμνό»,κρατά μια ασπίδα με ένα Sunburst 16 ακτίνων. Ο «Πολύγνωτος» στάμνος (445-430 π.Χ.· παρακάτω) που ασχολείται με το ίδιο θέμα, δείχνει τον ίδιο τον Θησέα να φέρει μια ασπίδα διακοσμημένη με ένα Sunburst. [Μια σκηνή μάχης από έναν αμφορέα ζωγραφισμένο από τον λεγόμενο Ζωγράφο Suessula (περ. 400 π.Χ. δεν εμφανίζεται) απεικονίζει επίσης έναν Έλληνα στρατιώτη που φέρει μια ασπίδα διακοσμημένη με ένα κάπως ξεθωριασμένο αλλά ακόμα διακριτό Sunburst].

Ένας πρώιμος κρατήρας από τη Μεγάλη Ελλάδα από το τελευταίο τέταρτο του πέμπτου αιώνα π.Χ. ζωγραφισμένος από τονλεγόμενο Σίσυφο Ζωγράφοενσωματώνει μια σειρά από διαφορετικές σκηνές. Οι αναβάτες αλόγων προφανώς εμπλέκονται σε έναν αγώνα στην κορυφαία σκηνή. Οι γυναίκες εμφανίζονται να παίζουν μουσικά όργανα στη μέση, ενώ η κάτω σκηνή έχει ως θέμα τη θρυλική μάχη μεταξύ κενταύρων και Λαπίθων. Ένας από τους πολεμιστές Lapith φέρει μια μεγάλη ασπίδα με ένα ξεχωριστό επίσημα Sunburst 16 ακτίνων:

Η προτομή του Ξάνθιππου, που οδήγησε τους Αθηναίους στη νίκη επί των Περσών στη Μυκάλη (479 π.Χ.), αποκαλύπτει ότι το φρύδι του κράνους του ήταν στολισμένο με μια ηλιοφάνεια 16 ακτίνων.

Ο Ξάνθιππος ήταν ο πατέρας του Περικλή, του μεγάλου Αθηναίου πολιτικού του «Χρυσού Αιώνα» της Αθήνας:


Αυτή η αναπαραγωγή μιας σκηνής από ένα αγγείο του 4ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε στο Ρούβο, παρουσιάζει τη γνωστή ιστορία του Ιάσονα και του Χρυσόμαλλου Δέρατος. Ο Ιάσονας είναι έτοιμος να ψαρέψει τον δράκο που φυλάει το πολύτιμο τρίχωμα. Ο Ηρακλής κάνει την εμφάνισή του και κουνάει το σήμα κατατεθέν του, ενώ η Μήδεια στέκεται κοντά και βρίσκεται στη διαδικασία νανουρίσματος του δράκου για να κοιμηθεί με τη μαγεία της. Ένας από τους συντρόφους του Ιάσονα (κάτω δεξιά) φέρει μια ασπίδα με ένα Sunburst 8 ακτίνων:


Αυτό το κύπελλο ανάμειξης από τον λεγόμενο Ζωγράφο Nazzano (περ. 400 π.Χ.), απεικονίζει μια σκηνή από την άλωση της Τροίας από τους Έλληνες. Ο Νεοπτόλεμος εμφανίζεται να κραδαίνει το παιδί Αστυάναξ από το πόδι (κέντρο σκηνής) ενώ η Αφροδίτη μεσολαβεί για να προστατεύσει την Ελένη από την οργή του συζύγου της Μενέλαου, βασιλιά της Σπάρτης (κάτω αριστερά στη σκηνή). Τα κράνη τόσο του Νεοπτόλεμου όσο και του Μενέλαου είναι στολισμένα, όπως και του Ξάνθιππου, με ηλιοκαμένα. Ο Τρώας βασιλιάς Πρίαμος βρίσκεται στο έδαφος (κάτω δεξιά) στα πόδια ενός Έλληνα στρατιώτη που σηκώνει απειλητικά το σπαθί του εναντίον του. Η ασπίδα του στρατιώτη, για άλλη μια φορά, εμφανίζει το γνωστό σχήμα του Sunburst:
Μια παραλλαγή εξήντα τεσσάρων ακτίνων του Sunburst εμφανίζεται σε μια ασπίδα ενός Έλληνα στρατιώτη που εμπλέκεται σε μάχη εναντίον ενός Πέρση ιππέα (κάτω). Η σκηνή είναι από ένα αττικό ερυθρόμορφο αγγείο.

Είναι προφανές ότι το Sunburst ήταν πράγματι ένα κοινό ελληνικό επίσημα. Ως Έλληνες, οι αρχαίοι Μακεδόνες επρόκειτο αργότερα να υιοθετήσουν αυτό το έμβλημα στις ασπίδες του μακεδονικού στρατού και, με τις κατακτήσεις του Αλεξάνδρου, να το οδηγήσουν στην άκρη του γνωστού κόσμου.

  Στους Ναούς της Αττικής Από τα τέλη του 17ου αιώνα μ.Χ., και ιδιαίτερα τον 18ο αιώνα, ο κλασικός ελληνικός πολιτισμός άρχισε να προσελκύει το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον, την περιέργεια και τη φαντασία των δυτικοευρωπαίων. Μια εκδήλωση αυτού ήταν τα πολυάριθμα «ταξίδια ανακάλυψης» που πραγματοποίησαν διάφοροι μελετητές στο έδαφος της ίδιας της «ανακαλυφθείσας Ελλάδας», η οποία ήταν τότε ακόμα μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δύο τέτοια άτομα ήταν οι νεαροί αρχιτέκτονες James Stuart και Nicholas Revett, οι οποίοι το 1751 έφτασαν στην Αττική και αμέσως άρχισαν να καταγράφουν με ακρίβεια τις αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες των σωζόμενων κτιρίων της κλασικής Αθήνας και των περιχώρων της. Οι τετράτομες «Αρχαιότητες της Αθήνας», που εκδόθηκαν το 1762, είναι προϊόν της έρευνάς τους.Τα διαγράμματα αυτής και της επόμενης σελίδας προέρχονται από αναπαραγωγές των Stuart και Revett, καθώς και άλλων αρχαιοτήτων, ηλιακών εμβλημάτων που βρέθηκαν σταταμεία (βυθισμένα διακοσμητικά πάνελ οροφής) διαφόρων κλασικών ελληνικών ναών της Αττικής.

Από το Ηφαίστειο (γνωστό και ως Θησείο), τα ταμεία από την πτέρυγα του προναού του ναού,449 π.Χ.:

Ταμεία από τηνιωνική στοά των Προπυλαίων (είσοδος στην Ακρόπολη) του Ήλιου εμφανίστηκαν επίσης στα ταμεία του ίδιου του Παρθενώνα,437 π.Χ.:


Το έμβλημα όπως εμφανίζεται στα ταμεία τουΝαού της Νέμεσης στη Ραμνούντα,436 π.Χ.:

Από τα ταμεία τωνΠροπυλαίων στην Ελευσίνα (2ος αιώνας π.Χ.), το ίδιο ένα αρκετά κοντινό αντίγραφο των Αθηναϊκών Προπυλαίων στην Ακρόπολη:




Η ομοιότητα αυτών των αττικών ηλιακών εμβλημάτων με το Sunburst της μακεδονικής βασιλικής δυναστείας είναι τουλάχιστον εκπληκτική. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα περισσότερα από τα αττικά εμβλήματα που καταγράφηκαν από τις αρχαιότητες του 18ου αιώνα προϋπήρχαν της ακμής της αρχαίας Μακεδονίας κατά τουλάχιστον έναν αιώνα. Είναι αρκετά σαφές, δεδομένης της εμφάνισής του σε μερικούς από τους πιο γνωστούς ναούς της κλασικής Ελλάδας, ότι η ιδιαιτερότητα αυτής της συμβολικής αναπαράστασης του ήλιου, είναι πράγματιένα πανελλήνιο φαινόμενο.

Η θεά Αθηνά μορφή4ος αιώνας π.Χ.:



Αθηναϊκός Οπλίτης4ος αιώνας π.Χ.


Ελληνικός οπλίτης, 4ος αιώνας π.Χ.:

Ένας περαιτέρω σύνδεσμος του Sunburst με τον ελληνικό κόσμο (εκτός της Μακεδονίας) – ιδιαίτερα ο προφανώς πολύ κοινός αθηναϊκός συνειρμός του – μπορεί να εξηγηθεί μέσω της ακόλουθης εικόνας από τον τόμο 19 (Σεπτέμβριος 2009) του περιοδικού Ιστορικών Σελιδες. Αντιπροσωπεύει μια σύγχρονη ανακατασκευή ενόςαθηναίου οπλίτη από τηφυλή Medontidae («Ο Παλαιός Βασιλικός Οίκος - η φυλή του Σόλωνα») του οποίου το κύριο σύμβολο ήταν προφανώς μια έκδοση 8 ακτίνων του Sunburst (αν και άλλα σύμβολα, συμπεριλαμβανομένων των εκρήξεων του Ήλιου 16 ακτίνων, ίσχυαν επίσης):

Αυτός ο εξαιρετικός ιστότοπος δίνει ακόμη περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό το θέμα: http://www.300spartanwarriors.com/im... ONTID_CLAN.pdf

Αθηνά και Ηρακλής4ος αιώνας π.Χ.:


Ελληνικά νομίσματα

Θεά Αθηνά,4ος αιώναςπ.Χ.

Ήλιος της Βεργίνας – Ένα ελληνικό σύμβολο

Το Αστέρι της Βεργίνας – Ένα Πανελλήνιο Σύμβολο

 

ΟΉλιος της Βεργίναςείναι ένα σύμβολο που χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τους Αρχαίους Έλληνες. Έγινε διάσημο λόγω των Μακεδόνων που το χρησιμοποιούσαν ως Σύμβολο της Δυναστείας των Αργείων.

Ο Βασιλικός οίκος της Μακεδονίας:

Βεργίνα ήλιος Φίλιππος

Ο τυπικός Ήλιος της Βεργίνας είναι ένας 16-μυτερός Ήλιος. Μπορεί επίσης να βρεθεί σε άλλα στυλ: 12-μυτερά ή 8-μυτερά. Ποιο ήταν το νόημα αυτού του συμβόλου;; -Στον τυπικό 16-μυτερό Ήλιο , οι 4 ακτίνες αντιπροσωπεύουν τα 4 στοιχεία: Γη-Ωκεανός-Φωτιά-Αέρας. Οι άλλες 12 ακτίνες αντιπροσωπεύουν τους 12 Θεούς του Ολύμπου. Μπορείτε να δείτε την εξήγηση στην ακόλουθη κινούμενη εικόνα :

–Σε κάθε μορφή, ο Ήλιος της Βεργίνας συμβόλιζε την Παρθενία:

Η θεά Αθηνά ήταν Παρθένος, οπότε αυτός ο Ήλιος συνδέθηκε μαζί της. Μπορούμε επίσης να βρούμε αυτό το σύμβολο που σχετίζεται με τον Απόλλωνα. –Όλες οι εκδοχές (16,12 και 8-αιχμηρός Ήλιος) συνδέονται με ένα άλλο διάσημο ελληνικό σύμβολο, το «Δελφικό Έψιλον», σύμβολο του Απόλλωνα: 

 

Ο Ήλιος της Βεργίνας έγινε κοινό σχέδιο τέχνης σε νομίσματα, κρατήρες, επιτοίχια σχέδια κλπΠΟΛΥ ΠΡΙΝ το χρησιμοποιήσει ο μακεδονικός βασιλικός οίκος (η δυναστεία των Αργεάδων). Μετά την ενοποίηση του ελληνικού έθνους υπό την ηγεσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Ήλιος της Βεργίνας έγινε το σύμβολο της Ελληνικής Εθνογένεσης.

Στις απαντήσεις που ακολουθούν, θα μπορέσετε να δείτε μερικά έργα αρχαίας ελληνικής τέχνης που περιέχουν τον Ήλιο της Βεργίνας, ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Αυτά τα σύμβολα του ήλιου βρίσκονται σε διάφορα ελληνικά μέρη, εκτός από τη Μακεδονία. Επιπλέον, θα υπάρξει μια μικρή ιστορική αναδρομή, προκειμένου να δούμε την εξέλιξη αυτού του συμβόλου μέσα στους αιώνες :

2000 π.Χ.:

Αυτή είναι η εποχή που οι αρχαίοι Έλληνες άρχισαν να χρησιμοποιούν για πρώτη φορά το σύμβολο του Ήλιου. Δεν είχε τυποποιηθεί ακόμα, ήταν μια πρώιμη μορφή του Ήλιου της Βεργίνας:

780 π.Χ.:

Ο Ήλιος της Βεργίνας έχει τυποποιηθεί. Το παρακάτω έργο τέχνης δείχνει την καταστροφή της Τροίας. Μπορούμε να δούμε καθαρά το σύμβολο του Ήλιου στην καμπούρα του πολεμιστή. Βρέθηκε στη Μύκονο:

Οι παρακάτω εικόνες είναι μόνο ένα μικρό δείγμα, που δείχνει την ευρεία χρήση του Ήλιου της Βεργίνας στην Ελληνική Τέχνη:

Σπαρτιάτης Οπλίτης –780 π.Χ.:

Σπαρτιάτης Αμφορέας –

Χρονολογείται από τον 6ο αιώνα π.Χ., δηλαδή πολύ πριν από τη μετέπειτα κυριαρχία της Μακεδονίας στον ελληνικό κόσμο. Σε αυτό το εξαιρετικό παράδειγμα αρχαίας κεραμικής, το Sunburst εδώ δεν είναι απλώς ένα τυχαίο διακοσμητικό μοτίβο, αλλά μάλλον αποτελεί το κεντρικό θέμα. Η εμφάνισή του σε αυτό το οικιακό αντικείμενο από τη μακρινή Σπάρτη, σε τόσο πρώιμη ημερομηνία, είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά στοιχεία για τον πανελλήνιο χαρακτήρα αυτού του αρχαίου συμβόλου. Επιπλέον, αυτό το στοιχείο ίσως υπαινίσσεται μια πιο συγκεκριμένη σχέση μεταξύ της Σπάρτης και του Δωριανού εξαδέλφου της του βορρά.

Αυτό το αγγείο βρίσκεται τώρα στο Μουσείο τουΛούβρου, στο Παρίσι6ος αιώνας π.Χ.:

Ένας αμφορέας από την περιοχή του Πόντου (η νότια ακτή της Μαύρης Θάλασσας) που χρονολογείται από το δεύτερο μισό του έκτου αιώνα π.Χ. Ο Πρίαμος και ο θεός Ερμής οδηγούν την Ήρα, την Αθηνά και την Αφροδίτη στο Παρίσι, αποστολή των οποίων θα είναι να αποφασίσουν ποια από αυτές τις θεές είναι η πιο όμορφη. Σύμφωνα με το μύθο κάθε μία από αυτές τις θεές έκανε προσφορές στο Παρίσι για να κερδίσει το διαγωνισμό. Η Ήρα υποσχέθηκε να τον κάνει κυβερνήτη του κόσμου, η Αθηνά ορκίστηκε ότι δεν θα νικηθεί ποτέ στη μάχη. Ο Πάρις επέλεξε τελικά την Αφροδίτη καθώς του υποσχέθηκε την αγάπη της Ελένης, της πιο όμορφης θνητής γυναίκας στον κόσμο. Ο Τρωικός Πόλεμος ήταν άμεσο αποτέλεσμα αυτού του μοιραίου διαγωνισμού:

Ο Εξηκίαςήταν διάσημος αγγειογράφος και αγγειοπλάστης της αρχαίας Αθήνας. Η σκηνή σε αυτή τη σελίδα, από έναν αμφορέα του τρίτου τετάρτου του 6ου αιώνα π.Χ. (τώρα στο Εθνικό Μουσείο της Αθήνας), είναι ένα από τα πιο διάσημα έργα του. Θεωρείται ένα από τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα αγγειογραφίας «Μελανόμορφης».

Ο Αχιλλέας και ο Αίας, δύο σημαντικοί Έλληνες ήρωες της Ιλιάδας του Ομήρου, απεικονίζονται εδώ να χαλαρώνουν πάνω σε ένα παιχνίδι ζαριών κατά τη διάρκεια μιας ανάπαυλας στις μάχες. Ο Αχιλλέας μόλις κέρδισε. έχει μόλις ρίξει ένα «τέσσερα» ενώ ο Άγιαξ πρέπει να δεχτεί ένα «τρία»:

Τρίτο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ.:

Αχιλλέας και Αίας

Οι μανδύες και των δύο αυτών ομηρικών μορφών είναι γεμάτοι με πολυάριθμες ηλιακές εκρήξεις 8 ακτίνων.

Η επιστροφή του Ηφαίστου-560 π.Χ.:

Παρακάτω υπάρχει μιαπυξίδα (κιβωτιόσχημο αγγείο) από το δεύτερο μισό του6ου αιώνα π.Χ.υπογεγραμμένη από τον πολυγραφότατο Αθηναίο αγγειοπλάστηΝικοσθένη. Απεικονίζει τον ήρωα Ηρακλή με τους Θεούς του Ολύμπου. Η σφραγίδα στο καπάκι αυτού του σκάφους διαθέτει το γνωστό Sunburst 16 ακτίνων. Όπως τα ενδύματα του Αχιλλέα και του Αίαντα στο αγγείο της Εξηκίας, έτσι και τα ρούχα μιας από τις μορφές στο μπροστινό μέρος της πυξίδας είναι στολισμένα με ηλιοκαμένα:

Αθηνά και Ερμής540 π.Χ.

Ηρακλής Ολύμπιοι Πυξίδα     Αθηνά και Ερμής

 

Ηρακλής και Λερναία Ύδρα-525 π.Χ.:

Ο Οδυσσέας τυφλώνει τον Κύκλωπα, Μεγάλη Ελλάδα-520 π.Χ.:

Ελληνικός Αμφορέας, Μεγάλη Ελλάδα500 π.Χ.

 

Ηρακλής- Ολυμπία-500 π.Χ.:

Θεά Αθηνά-5ος αιώνας π.Χ.:

Άδης-ο ελληνικός υπόκοσμος-5ος αιώνας π.Χ.:

Αθηναίος πολίτης-στρατιώτης του450 π.Χ. περίπου. Φοράει ένα λινό cuirass (πανοπλία σώματος), ένα στυλ που είχε αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό cuirasses από χαλκό μέχριπερίπου τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ.:

Τα κομμάτια των ώμων του cuirass του είναι διακοσμημένα με ηλιακές εκρήξεις 8 ακτίνων. Το γκροτέσκο πρόσωπο της Γοργόνας Μέδουσας, ένα πολύ κοινό ελληνικό σύμβολο και ένα από τα χαρακτηριστικά της θεάς Αθηνάς, κρέμεται στο στήθος του.

Ηρακλής και Αθηνά,480 π.Χ.:

Ένα άλλο αττικό αγγείο (που χρονολογείταιγύρω στο 480 π.Χ.), δείχνει έναν πολεμιστή να φοράει ένα ̈Αττικό» κράνος και να φέρει μια μεγάλη, διακοσμημένη ασπίδα. Μια ηλιαχτίδα δεκαέξι ακτίνων κοσμεί το κομμάτι του ώμου που είναι ορατό:

π. 480 π.Χ.:

Τα κομμάτια ώμου ενός ακόμη οπλίτη από ένα αθηναϊκό αγγείο του450 π.Χ.πάνω), είναι επίσης διακοσμημένα με ηλιακές εκρήξεις 8 ακτίνων. Αυτή η σκηνή αποτυπώνει την επίσημη διάθεση της αναχώρησης του οπλίτη πολεμιστή για μάχη. Εμφανίζεται να σφίγγει το χέρι του πατέρα του ενώ η σύζυγός του (ή η μητέρα του) φέρει ένα phiale (κύπελλο) που θα χρησιμοποιηθεί για την τελετουργική σπονδή του αποχαιρετισμού:
450 π.Χ.:

Μέσα στο ναό της Νέμεσης στην Θάμνο-436 π.Χ.:

Αρχαίοι Έλληνες οπλίτες, Μουσείο Νάπολης,400 π.Χ.:

Η Λεβάδος της Θεάς Δήμητρας-400 π.Χ.:

Αγγείο του Κανού –400 π.Χ.:

Λεπτομέρεια του Αγγείου Του Κανού- Ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος, καθισμένος στο θρόνο του, συγκαλεί Πολεμικό Συμβούλιο και αποφασίζει να εισβάλει στην Ελλάδα. Κάτω από αυτόν είναι Πέρσες που φέρουν φόρο τιμής. Πάνω από τον Δαρείο βρίσκονται οι Θεοί του Ολύμπου. Ανάμεσά τους, πλαισιωμένη από τον Δία και την Αθηνά, είναι μια γυναικεία μορφή, μια προσωποποίηση της ίδιας της Ελλάδας. Η Αθηνά έχει βάλει το χέρι της στην Ελλάδα και μαζί με τον Δία φαίνεται να την παρηγορούν ενόψει του επικείμενου αγώνα και των δοκιμασιών της (βλ. λεπτομέρειες αγγείου Canosa παρακάτω):
Two 16-ray Sunbursts ολοκληρώνουν τη σύνθεση της Ελλάδας και του ελληνικού πάνθεον, ενώ άλλες δύο εκρήξεις του Ήλιου εμφανίζονται στην κορυφαία σκηνή του αγγείου.

400 π.Χ.:

 

Έλληνας Οπλίτης εναντίον Πέρση Στρατιώτη,4ος αιώνας π.Χ.:

Έλληνας Οπλίτης εναντίον Πέρση Στρατιώτη,4ος αιώνας π.Χ.:

Ο Έλληναςήρωας Περσέας:

Τέταρτος αιώνας π.Χ.

Αθηνά Πρόμαχος

Τρεις νεαροί σε μάχες, ένας από τους οποίους φέρει μια ασπίδα χαραγμένη με το Sunburst:

Μιαepaulette που απεικονίζει ένα ηλιακό ξέσπασμα.

επωμίδα

Στις Ελληνικές Ασπίδες και Κράνη
Οι ασπίδες των αρχαίωνΕλλήνων οπλιτών (βαρύ πεζικό) έφεραν πάντα ένα συμβολικό σχέδιο γνωστό ωςεπίθεμα, το οποίο είχε τελετουργική ή εραλδική σημασία. Οι σωζόμενες αναπαραστάσεις αυτών των συσκευών μαρτυρούν μια τεράστια ποικιλία σχεδιασμού και έμπνευσης. Αν και συχνά μοναδικό για το άτομο, (φαινόμενο που οδηγεί σε πληθώρα εμβλημάτων: κόκορα, λιοντάρια, τρίποδες, γοργόνες, πουλιά, ταύροι, φίδια, αγριόχοιροι κ.λπ.), ολόκληροι στρατοί παρουσίαζαν συχνά ένα ομοιόμορφο σχέδιο. Τέτοια ήταν η περίπτωση των στρατιωτών της Σπάρτης που ήταν εύκολα αναγνωρίσιμοι από τη θρυλική Λάμδα («Λ»: το ελληνικό «Λ», το πρώτο γράμμα της «Λακεδαιμονίας», της χώρας των Σπαρτιατών) στις ασπίδες τους, εκτός από τους κόκκινους μανδύες τους.

Τουλάχιστον δύο από τους οπλίτες που ανταγωνίζονται στον ένοπλο πεζικό αγώνα από έναν ελληνικό αμφορέα του 4ου αιώνα π.Χ. (κάτω), φέρουν ασπίδες με ηλιακό επίσημα. Οι αθλητικοί αγώνες γίνονταν προς τιμήν των θεών στις ελληνικές γιορτές. Ο ένοπλος αγώνας ποδιών ήταν ένα πολύ δημοφιλές γεγονός, τόσο πολύ, που 25 ασπίδες ήταν σε ετοιμότητα στην Ολυμπία για χρήση από τους διαγωνιζόμενους. Ένας παναθηναϊκός αμφορέας του Νικόμαχου της ίδιας περιόδου (δεν απεικονίζεται) απεικονίζει επίσης τρεις γυμνούς πολεμιστές να αγωνίζονται, δύο από τους οποίους φέρουν ασπίδες διακοσμημένες με ηλιακές εκρήξεις.

 

Το γυμνό στη μάχη, όπως απεικονίζεται σε αυτή την ύστερη κλασική αθηναϊκή κανάτα κρασιού (παρακάτω), ήταν ένα καλλιτεχνικό συνέδριο που σχεδιάστηκε για να διακρίνει τα ελληνικά από τα βαρβαρικά. Οι Έλληνες πολεμιστές δεν πολέμησαν ποτέ χωρίς πανοπλία σώματος. ούτε κυνηγούσαν με αυτόν τον τρόπο όπως θα μας έκανε να πιστέψουμε ο περίφημος πίνακας της Γνώσης του Αλέξανδρου που κυνηγούσε. Ένας Έλληνας οπλίτης εμπλέκεται εδώ σε μάχη εναντίον τριών Περσών (οι οποίοι δεν είναι όλοι ορατοί). Αυτή η σκηνή αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη εμπιστοσύνη που ένιωσαν οι Έλληνες μετά την ήττα τους από την Περσία στις αρχές του 5ου αιώνα και το επιτυχημένο περσικό εγχείρημα του Ξενοφώντα στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. Ο Έλληνας οπλίτης φέρει περήφανα μια ασπίδα στολισμένη με το προφανώς αρκετά κοινό επίσημα Sunburst:

Ένας αττικός ερυθρός κρατήρας που βρίσκεται τώρα στο Antikenmuseum (στη Βασιλεία της Ελβετίας, δεν εμφανίζεται) απεικονίζει μια σκηνή από την Αμαζονομαχία, τη μυθική μάχη μεταξύ του Θησέα και των Αθηναίων του ενάντια στις εισβολείς Αμαζόνες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας από τους Αθηναίους πολεμιστές που εμπλέκονται στη μάχη σώμα με σώμα, ο οποίος επίσης μάχεται σε «ηρωικό γυμνό»,κρατά μια ασπίδα με ένα Sunburst 16 ακτίνων. Ο «Πολύγνωτος» στάμνος (445-430 π.Χ.· παρακάτω) που ασχολείται με το ίδιο θέμα, δείχνει τον ίδιο τον Θησέα να φέρει μια ασπίδα διακοσμημένη με ένα Sunburst. [Μια σκηνή μάχης από έναν αμφορέα ζωγραφισμένο από τον λεγόμενο Ζωγράφο Suessula (περ. 400 π.Χ. δεν εμφανίζεται) απεικονίζει επίσης έναν Έλληνα στρατιώτη που φέρει μια ασπίδα διακοσμημένη με ένα κάπως ξεθωριασμένο αλλά ακόμα διακριτό Sunburst].

Ένας πρώιμος κρατήρας από τη Μεγάλη Ελλάδα από το τελευταίο τέταρτο του πέμπτου αιώνα π.Χ. ζωγραφισμένος από τονλεγόμενο Σίσυφο Ζωγράφοενσωματώνει μια σειρά από διαφορετικές σκηνές. Οι αναβάτες αλόγων προφανώς εμπλέκονται σε έναν αγώνα στην κορυφαία σκηνή. Οι γυναίκες εμφανίζονται να παίζουν μουσικά όργανα στη μέση, ενώ η κάτω σκηνή έχει ως θέμα τη θρυλική μάχη μεταξύ κενταύρων και Λαπίθων. Ένας από τους πολεμιστές Lapith φέρει μια μεγάλη ασπίδα με ένα ξεχωριστό επίσημα Sunburst 16 ακτίνων:

Η προτομή του Ξάνθιππου, που οδήγησε τους Αθηναίους στη νίκη επί των Περσών στη Μυκάλη (479 π.Χ.), αποκαλύπτει ότι το φρύδι του κράνους του ήταν στολισμένο με μια ηλιοφάνεια 16 ακτίνων.

Ο Ξάνθιππος ήταν ο πατέρας του Περικλή, του μεγάλου Αθηναίου πολιτικού του «Χρυσού Αιώνα» της Αθήνας:

Ξάνθηπος

Αυτή η αναπαραγωγή μιας σκηνής από ένα αγγείο του 4ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε στο Ρούβο, παρουσιάζει τη γνωστή ιστορία του Ιάσονα και του Χρυσόμαλλου Δέρατος. Ο Ιάσονας είναι έτοιμος να ψαρέψει τον δράκο που φυλάει το πολύτιμο τρίχωμα. Ο Ηρακλής κάνει την εμφάνισή του και κουνάει το σήμα κατατεθέν του, ενώ η Μήδεια στέκεται κοντά και βρίσκεται στη διαδικασία νανουρίσματος του δράκου για να κοιμηθεί με τη μαγεία της. Ένας από τους συντρόφους του Ιάσονα (κάτω δεξιά) φέρει μια ασπίδα με ένα Sunburst 8 ακτίνων:

Αυτό το κύπελλο ανάμειξης από τον λεγόμενο Ζωγράφο Nazzano (περ. 400 π.Χ.), απεικονίζει μια σκηνή από την άλωση της Τροίας από τους Έλληνες. Ο Νεοπτόλεμος εμφανίζεται να κραδαίνει το παιδί Αστυάναξ από το πόδι (κέντρο σκηνής) ενώ η Αφροδίτη μεσολαβεί για να προστατεύσει την Ελένη από την οργή του συζύγου της Μενέλαου, βασιλιά της Σπάρτης (κάτω αριστερά στη σκηνή). Τα κράνη τόσο του Νεοπτόλεμου όσο και του Μενέλαου είναι στολισμένα, όπως και του Ξάνθιππου, με ηλιοκαμένα. Ο Τρώας βασιλιάς Πρίαμος βρίσκεται στο έδαφος (κάτω δεξιά) στα πόδια ενός Έλληνα στρατιώτη που σηκώνει απειλητικά το σπαθί του εναντίον του. Η ασπίδα του στρατιώτη, για άλλη μια φορά, εμφανίζει το γνωστό σχήμα του Sunburst:

Μια παραλλαγή εξήντα τεσσάρων ακτίνων του Sunburst εμφανίζεται σε μια ασπίδα ενός Έλληνα στρατιώτη που εμπλέκεται σε μάχη εναντίον ενός Πέρση ιππέα (κάτω). Η σκηνή είναι από ένα αττικό ερυθρόμορφο αγγείο.

Είναι προφανές ότι το Sunburst ήταν πράγματι ένα κοινό ελληνικό επίσημα. Ως Έλληνες, οι αρχαίοι Μακεδόνες επρόκειτο αργότερα να υιοθετήσουν αυτό το έμβλημα στις ασπίδες του μακεδονικού στρατού και, με τις κατακτήσεις του Αλεξάνδρου, να το οδηγήσουν στην άκρη του γνωστού κόσμου.

  Στους Ναούς της Αττικής Από τα τέλη του 17ου αιώνα μ.Χ., και ιδιαίτερα τον 18ο αιώνα, ο κλασικός ελληνικός πολιτισμός άρχισε να προσελκύει το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον, την περιέργεια και τη φαντασία των δυτικοευρωπαίων. Μια εκδήλωση αυτού ήταν τα πολυάριθμα «ταξίδια ανακάλυψης» που πραγματοποίησαν διάφοροι μελετητές στο έδαφος της ίδιας της «ανακαλυφθείσας Ελλάδας», η οποία ήταν τότε ακόμα μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δύο τέτοια άτομα ήταν οι νεαροί αρχιτέκτονες James Stuart και Nicholas Revett, οι οποίοι το 1751 έφτασαν στην Αττική και αμέσως άρχισαν να καταγράφουν με ακρίβεια τις αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες των σωζόμενων κτιρίων της κλασικής Αθήνας και των περιχώρων της. Οι τετράτομες «Αρχαιότητες της Αθήνας», που εκδόθηκαν το 1762, είναι προϊόν της έρευνάς τους.Τα διαγράμματα αυτής και της επόμενης σελίδας προέρχονται από αναπαραγωγές των Stuart και Revett, καθώς και άλλων αρχαιοτήτων, ηλιακών εμβλημάτων που βρέθηκαν σταταμεία (βυθισμένα διακοσμητικά πάνελ οροφής) διαφόρων κλασικών ελληνικών ναών της Αττικής.

Από το Ηφαίστειο (γνωστό και ως Θησείο), τα ταμεία από την πτέρυγα του προναού του ναού,449 π.Χ.:

Ταμεία από τηνιωνική στοά των Προπυλαίων (είσοδος στην Ακρόπολη) του Ήλιου εμφανίστηκαν επίσης στα ταμεία του ίδιου του Παρθενώνα,437 π.Χ.:

Το έμβλημα όπως εμφανίζεται στα ταμεία τουΝαού της Νέμεσης στη Ραμνούντα,436 π.Χ.:

Από τα ταμεία τωνΠροπυλαίων στην Ελευσίνα (2ος αιώνας π.Χ.), το ίδιο ένα αρκετά κοντινό αντίγραφο των Αθηναϊκών Προπυλαίων στην Ακρόπολη:

Η ομοιότητα αυτών των αττικών ηλιακών εμβλημάτων με το Sunburst της μακεδονικής βασιλικής δυναστείας είναι τουλάχιστον εκπληκτική. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα περισσότερα από τα αττικά εμβλήματα που καταγράφηκαν από τις αρχαιότητες του 18ου αιώνα προϋπήρχαν της ακμής της αρχαίας Μακεδονίας κατά τουλάχιστον έναν αιώνα. Είναι αρκετά σαφές, δεδομένης της εμφάνισής του σε μερικούς από τους πιο γνωστούς ναούς της κλασικής Ελλάδας, ότι η ιδιαιτερότητα αυτής της συμβολικής αναπαράστασης του ήλιου, είναι πράγματιένα πανελλήνιο φαινόμενο.

Η θεά Αθηνά μορφή4ος αιώνας π.Χ.:

Αθηναϊκός Οπλίτης4ος αιώνας π.Χ.

: 

Ελληνικός οπλίτης, 4ος αιώνας π.Χ.: 

Ένας περαιτέρω σύνδεσμος του Sunburst με τον ελληνικό κόσμο (εκτός της Μακεδονίας) – ιδιαίτερα ο προφανώς πολύ κοινός αθηναϊκός συνειρμός του – μπορεί να εξηγηθεί μέσω της ακόλουθης εικόνας από τον τόμο 19 (Σεπτέμβριος 2009) του περιοδικού Ιστορικών Σελιδες. Αντιπροσωπεύει μια σύγχρονη ανακατασκευή ενόςαθηναίου οπλίτη από τηφυλή Medontidae («Ο Παλαιός Βασιλικός Οίκος - η φυλή του Σόλωνα») του οποίου το κύριο σύμβολο ήταν προφανώς μια έκδοση 8 ακτίνων του Sunburst (αν και άλλα σύμβολα, συμπεριλαμβανομένων των εκρήξεων του Ήλιου 16 ακτίνων, ίσχυαν επίσης):


Αυτός ο εξαιρετικός ιστότοπος δίνει ακόμη περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό το θέμα: http://www.300spartanwarriors.com/im... ONTID_CLAN.pdf

Αθηνά και Ηρακλής4ος αιώνας π.Χ.:

Ελληνικά νομίσματα:Θεά Αθηνά,4ος αιώναςπ.Χ.-Μουσείο 


ΜουσείοΛούβρου: 

Ο Φρίξος και η Έλλη-4ος αιώνας π.Χ.:


Η μία όψη ενός νομίσματος από το νησί του Ιονίου, την Κέρκυρα, έχει ένα φυτικό μοτίβο διατεταγμένο ως Sunburst. Η λέξηΚΟΠΚΥΠΑΗ (Κέρκυρα) μπορεί να διαβαστεί στην περιφέρεια:


Ακτίνες του Θεού Ήλιου
Υπάρχει κάποια συζήτηση, κυρίως ακαδημαϊκή, για το αν το έμβλημα στα χρυσά σεντούκια που βρέθηκαν στον βασιλικό τάφο της Βεργίνας (το ίδιο το «Sunburst»), αντιπροσωπεύει ένα αστέρι ή τον ήλιο. Τα στοιχεία δείχνουν έντονα το τελευταίο.

Ο Ήλιος, ο θεός ήλιος των αρχαίων Ελλήνων, αναπαρίστατο συνήθως καβάλα σε άρμα το οποίο τραβούσαν τέσσερα, συχνά φτερωτά, άλογα. Το άρμα του ανέβαινε καθημερινά στους ουρανούς από την ανατολή και αφού έκαιγε στον ουρανό βυθιζόταν στη δυτική θάλασσα, φέρνοντας έτσι τη νύχτα. Το λαμπρό φως του ήλιου προερχόταν από το φλογερό στέμμα που κοσμούσε το κεφάλι του Ήλιου. Ο θεός ήλιος έκανε τους καρπούς της γης να ωριμάσουν – η γονιμότητα είναι μια κοινή και προφανής συμβολική συσχέτιση του ήλιου. Όταν ορκίζονταν, οι Έλληνες συχνά καλούσαν τον Ήλιο ως μάρτυρα, καθώς πίστευαν ότι «έβλεπε και άκουγε τα πάντα». Αν και αρχικά ξεχωριστές θεότητες, ο Ήλιος συγχέεται, ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ., με τον Απόλλωνα (αρχικά τον θεό της μουσικής, των τεχνών, της τοξοβολίας, της θεραπείας και της προφητείας - και αργότερα του φωτός), έτσι ώστε ο Απόλλωνας συχνά ανέλαβε ο ίδιος τη λειτουργία του θεού ήλιου. Τα επίθεταΦοίβος «ο λαμπρός», Ξάνθος «το πανηγύρι» καιΧρυσόκομες «των χρυσών κλειδαριών» που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τον Απόλλωνα, δείχνουν αυτή την ηλιακή σύνδεση. Η πιο ζωντανή λατρεία του Ήλιου στον αρχαίο ελληνικό κόσμο υπήρχε στο νησί της Ρόδου. Κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια της γιορτής των Χαλιείων που γιορταζόταν με πολύ μεγαλείο και με αθλητικούς αγώνες, οι Ρόδιοι έριχναν μια ομάδα τεσσάρων αλόγων στη θάλασσα ως θυσία γι' αυτόν.

Προς τιμήν της εθνικής τους θεότητας και σε ανάμνηση της ηρωικής τους άμυνας εναντίον του στρατού του Δημητρίου Πολιορκητή, ο λαός της Ρόδου ανέθεσε στον διάσημο γλύπτη Χάρη της Λίνδου να δημιουργήσει ένα τεράστιο άγαλμα του Ήλιου. Αυτό το άγαλμα, το οποίο είναι γνωστό σε εμάς ως ο «Κολοσσός της Ρόδου», ήταν ένα από τα θαύματα του αρχαίου κόσμου. Ολοκληρώθηκε το 292 π.Χ., 12 χρόνια μετά την έναρξη των εργασιών σε αυτό. Βρισκόταν στην είσοδο του λιμανιού της Ρόδου και είχε ύψος πάνω από 35 μέτρα. Ο Ήλιος αναπαρίστατο με ένα στέμμα από ακτίνες του ήλιου, ένα δόρυ στο αριστερό του χέρι και έναν φλεγόμενο πυρσό που κρατούσε ψηλά στο δεξί του. Οι περιγραφές αυτού του αρχαίου αγάλματος ενέπνευσαν το σχέδιο του δώρου της Γαλλίας στον λαό των ΗΠΑ το 1884 - το Άγαλμα της Ελευθερίας - όπως αναγνωρίζει η επιγραφή στη βάση αυτού του ορόσημου της Νέας Υόρκης. Λιγότερο από έναν αιώνα μετά την ολοκλήρωσή του (το 224 π.Χ.), ένας σεισμός κατέστρεψε το άγαλμα και δεν ανεγέρθηκε ποτέ ξανά. Το μέταλλο τελικά πωλήθηκε για παλιοσίδερα το 653 μ.Χ. Οι ακτίνες που προέρχονται από το κεφάλι του θεού ήλιου, όπως πρέπει να εμφανίστηκαν στο στέμμα του ροδίτικου αγάλματος, και όπως γνωρίζουμε ότι απεικονίζονται πραγματικά σε σωζόμενα έργα τέχνης, ενισχύουν την πεποίθηση ότι η έμπνευση για το Sunburst προέρχεται από την παραδοσιακή αναπαράσταση του ελληνικού θεού ήλιου Ήλιου. Δεν είναι δύσκολο να δούμε ότι οι σχηματοποιημένες ακτίνες που προέρχονται από έναν πύρινο πυρήνα είναι στην πραγματικότητα μια σύντομη αναφορά σε αυτή την ηλιακή θεότητα και όχι σε ένα αστέρι. Ίσως το πιο αδιάσειστο στοιχείο που συνδέει το Sunburst που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Μακεδόνες (και οι αρχαίοι Έλληνες γενικά) με τον θεό ήλιο είναι αυτή η αναπαράσταση του Ήλιου από το

Ναός της Αθηνάς

στην Τροία. Το σχήμα των ακτίνων γύρω από το κεφάλι του Ήλιου και ο ίδιος ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνονται είναι εντυπωσιακά παρόμοιος με τον Ήλιο και δείχνει έντονα μια στενή σχέση μεταξύ των δύο. Ήλιος-Ναός της Αθηνάς, Τροία:




Προπύλαια της Ελευσίνας:360 π.Χ.: